Το τελευταίο διάστημα γινόμαστε μάρτυρες μιας άγονης και χωρίς λογική αντιπαράθεσης κυρίως μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης σχετικά με την πρόταση για την ένταξη του «Καρπάθικου γλεντιού» στο εθνικό ευρετήριο «Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς» (Α.Π.Κ.) και την ένσταση που υποβλήθηκε από μια άλλη ομάδα, που ζητά τη μη έγκρισή της.
Η ένσταση φέρεται να έχει υποβληθεί εκ μέρους «των αυτοδιοικητικών και Συλλογικών Φορέων των Ολυμπιτών της Καρπάθου και των ανά την υφήλιο διασπαρμένων Ολυμπιτών», ενώ στο κείμενο που αναρτήθηκε στη συνέχεια στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και την «Καρπαθιακή» την ένσταση ανέλαβε να στηρίξει μια ομάδα πέντε ατόμων που αυτοχρήσθηκαν εκπρόσωποι των απανταχού της γης Ολυμπιτών. Δηλώνουν ότι εμμένουν στην ισχύ της ένστασης, ότι επιλέγουν να κινηθούν για την υποβολή πρότασης αυτοτελούς εγγραφής του Ολυμπίτικου Γλεντιού στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς…. και ότι η πρόταση του «Καρπάθικου Γλεντιού», θα πρέπει να εστιαστεί και να περιοριστεί γεωπολιτισμικά στη «Μέση και Κάτω Κάρπαθο».
Διαφωνήσαμε εκ των προτέρων για λόγους αρχής με την υποβολή της ένστασης γιατί στόχος μας πρέπει να είναι η ανάδειξη και η διαφύλαξη των «στοιχείων» της πολιτιστικής μας κληρονομιάς και της μεταλαμπάδευσή της στις νέες γενιές και όχι η χρησιμοποίησή της για την πρόκληση μιας ακόμη αντιπαράθεσης που δεν συμβάλλει στην διαφύλαξη των παραδοσιακών μας γλεντιών, δημόσιων ή και ιδιωτικών ως στοιχείου της πλούσιας πολιτιστικής μας κληρονομιάς.
Σύμφωνα με την ιστοσελίδα του Υπουργείου Πολιτισμού (www.ayla.culture.gr) «άυλα πολιτιστικά αγαθά νοούνται εκφράσεις, δραστηριότητες, γνώσεις και πληροφορίες, όπως μύθοι, έθιμα, προφορικές παραδόσεις, χοροί, δρώμενα, μουσική, τραγούδια, δεξιότητες ή τεχνικές του παραδοσιακού, λαϊκού και λόγιου πολιτισμού.»
«Η άυλη πολιτιστική κληρονομιά (Α.Π.Κ.) συνιστά ζωντανή πραγματικότητα που αλλάζει, εξελίσσεται, μετασχηματίζεται, εμπλουτίζεται, προσαρμόζεται και μεταβιβάζεται στις επόμενες γενεές παρακολουθώντας τους κοινωνικούς και πολιτισμικούς μετασχηματισμούς….. Έτσι, η διαφύλαξη δεν προϋποθέτει ούτε και συνεπάγεται την επιστροφή σε μια “αυθεντική” ή “γνήσια” μορφή μιας πολιτιστικής έκφανσης της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς.
H διαφύλαξη, ως πολιτική διαχείρισης, διαφοροποιείται από την έννοια της προστασίας. Η προστασία ως βασικό σκοπό έχει την καλή διατήρηση των αρχιτεκτονικών ή κινητών μνημείων και των μνημειακών συνόλων, ενώ η διαφύλαξη στόχο έχει την διατήρηση ζωντανών των στοιχείων της Α.Π.Κ.
Γλέντι στην Όλυμπο τις αρχές της δεκαετίας του ’50. Από το αρχείο οικογένειας Γιάννη Ν. Παυλίδη.
Βασικός σκοπός των μέτρων διαφύλαξης είναι η διασφάλιση της βιωσιμότητας εκφράσεων της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς, καθώς και του πλαισίου στο οποίο αυτές παραμένουν ζωντανές, ασκούνται και μεταβιβάζονται στις επόμενες γενιές, διατηρώντας το νόημα που τους αποδίδει η κοινότητα.
Ως μέτρα διαφύλαξης θεωρούνται:
α) η έρευνα και η τεκμηρίωση ενός στοιχείου άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς,
β) η ενίσχυση των διαδικασιών και συνθηκών μεταβίβασης στις νεότερες γενιές, π.χ. μέσω της τυπικής και μη εκπαίδευσης,
γ) η ευαισθητοποίηση των τοπικών κοινωνιών και του ευρύτερου κοινωνικού συνόλου για την αξία της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς,
δ) η ανάδειξή της σημασίας της στο εγχώριο και διεθνές κοινό.
Οι δράσεις ευαισθητοποίησης εστιάζουν επίσης στην ανταλλαγή καλών πρακτικών… για τη διαφύλαξη της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς και τη μεταλαμπάδευσή της στις νεότερες γενιές.
Όλα αυτά πρέπει να πραγματοποιούνται με τη μεγαλύτερη δυνατή συμμετοχή των κοινοτήτων, των φορέων αλλά και των θεσμών αυτοδιοίκησης, των φορέων πολιτισμικής διαχείρισης (π.χ. πολιτιστικοί σύλλογοι) κτλ.»
Αντί λοιπόν να ερίζουμε ποιος είχε πρώτος την ιδέα για την εγγραφή του «γλεντιού» στο εθνικό ευρετήριο Α.Π.Κ. ή για την αυθεντικότητα του, καλό είναι να δούμε και να ενισχύσουμε καλές πρακτικές για την διαφύλαξη, όχι μόνο του παραδοσιακού καρπάθικου γλεντιού, αλλά και άλλων στοιχείων της πλούσιας Α.Π.Κ. της Καρπάθου και την μεταλαμπάδευσή τους στις νεότερες γενιές.
Τέτοιες καλές πρακτικές είναι τα μαθήματα τραγουδιού, χορού και εκμάθησης παραδοσιακών οργάνων σε μικρά παιδιά που με επιτυχία διοργανώνουν οι εκτός Καρπάθου κοινότητες των Ολυμπιτών και άλλων χωριών και στα οποία συμμετέχουν και παιδιά από άλλες τοπικές κοινότητες. Τέτοιες καλές πρακτικές οφείλουν να εφαρμόζουν και οι Δημοτικοί Πολιτιστικοί Οργανισμοί της Καρπάθου (ΚΟΠΑΠ και ΠΟΡΟΚ ), που δυστυχώς δεν έχουν να επιδείξουν ανάλογη δραστηριότητα, παρά την γενναία επιδότησή τους από τον Δήμο.
Όπως ορθά αναφέρεται και στην ένσταση, «η διαφύλαξη της ΑΠΚ δεν μπορεί να γίνει με κίβδηλους και μικρόψυχους τοπικισμούς» και «δεν μπορεί ο λαϊκός πολιτισμός της Ολύμπου να αποτελέσει όχημα προσωπικών επιδιώξεων και ατομικών φιλοδοξιών.»
«Το Καρπάθικο γλέντι αποτελεί σημαντικότατη έκφραση του ζωντανού λαϊκού πολιτισμού των Καρπαθίων τόσο στο νησί τους όσο και σε κοινότητες της διασποράς εντός και εκτός Ελλάδος. Συνδέεται με τις τελετουργίες του κύκλου της ζωής και του κύκλου του χρόνου, χαρακτηρίζεται από ανταλλαγή αυτοσχέδιων και αυθόρμητων (αυτοστιγμεί δημιουργούμενων) μαντινάδων από τους γλεντιστές σε θέματα που αφορούν την κοινότητα ή/και την περίσταση και συνοδεύεται από μουσική ντόπιων οργανοπαιχτών, συχνά δε καταλήγει σε χορό.»
Αυτή είναι η περιληπτική περιγραφή του αντικειμένου της υποβληθείσας πρότασης, που υποβλήθηκε από την τετραμελή ομάδα από τον Νοέμβριο του 2017 και η οποία κρίνεται πως καλύπτει πλήρως όχι μόνο το Ολυμπίτικο, αλλά ακόμη και το Κασιώτικο γλέντι.
Για την χρησιμότητα της πρότασης δεν φαίνεται να διαφωνεί κανείς, αφού και οι ενιστάμενοι όπως δηλώνουν «είχαν κατά νουν» από το 2012 υποβολή παρόμοιας πρότασης με αντικείμενο το «ολύμπιτικο κοινοτικό γλέντι» και για την υλοποίησή της ο Έπαρχος Καρπαθου ζήτησε προ διμήνου επιχορήγηση 10.000 ευρώ από την Υπουργό Πολιτισμού για την κατάρτιση του Φακέλου.
Καλό λοιπόν είναι να παραμερίσουν όλοι προσωπικούς ή τοπικιστικούς εγωισμούς και να βοηθήσουν στη σωστή τεκμηρίωση του φακέλου, αναδεικνύοντας και τις ιδιαιτερότητες που ενυπάρχουν στις εκφάνσεις του «Καρπάθικου Γλεντιού» στις τοπικές «κοινότητες» του νησιού.
Ας παραδειγματισθούν από την καλή πρακτική που ακολουθήθηκε για την ένταξη του «Ηπειρώτικου Πολυφωνικού Τραγουδιού στο Εθνικό Ευρετήριο», και ας αναλογισθούν ότι όταν η Ήπειρος με τις εκατοντάδες χωριά υπέβαλε μια πρόταση για το «Πολυφωνικό Ηπειρώτικο Τραγούδι» και η Κρήτη μια μόνο πρόταση για την «Κρητική Μαντινάδα» είναι λάθος να ζητείται για την πρόταση του Καρπάθικου Γλεντιού διαχωρισμός του με «γεωπολιτισμικά» κριτήρια και διαίρεση της Καρπάθου σε «άνω, μέση και κάτω».
Νικ. Κανάκης
Υ.Γ. Για πληρέστερη ενημέρωση επί της διαβούλευσης επί της πρότασης και της ένστασης οι ενδιαφερόμενοι μπορουν να ανατρέξουν στην ιστοσελίδα : https://www.erket.org/el/research-projects/research-programs.html?layout
