Υπαίθρια Εκπαίδευση: Μια εναλλακτική μορφή μάθησης

“Η Υπαίθρια Εκπαίδευση λειτουργεί ως μία εναλλακτική μορφή μάθησης, συμπληρωματική στην τυπική διδασκαλία. Πραγματοποιείται αποκλειστικά σε εξωτερικούς χώρους, μακριά από την σχολική αίθουσα (προαύλιο, πάρκο, παιδική χαρά, δάσος, λίμνη, κ.α.). Μπορεί να επιτύχει εντυπωσιακά αποτελέσματα στην απόκτηση γνώσεων και δεξιοτήτων καθώς φέρει το μεγάλο πλεονέκτημα της καλύτερης διασύνδεσης θεωρίας και πράξης, και την καλύτερη κατανόηση των εννοιών, μέσα από την βιωματική προσέγγιση (Dewey, 1997)..”

Ο υπαίθριος φυσικός χώρος, όπως αυτός του δάσους, μπορεί να αποτελέσει πεδίο Υπαίθριας Εκπαίδευσης, επειδή παρέχει αντιληπτικά ερεθίσματα και κίνητρα για την ανάπτυξη ποικιλίας εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων, ενώ παράλληλα διευκολύνει την ανάπτυξη της επικοινωνίας, της αλληλεπίδρασης, των βιωμάτων και των εμπειριών με στόχο την περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση παιδιών και εκπαιδευτικών.

Ο χώρος αυτός μπορεί επίσης να στηρίξει καινοτόμες εκπαιδευτικές πρακτικές που επαναπροσδιορίζουν τις σχέσεις μεταξύ σχολικής και ευρύτερης κοινότητας, προσεγγίζοντας ζητήματα τοπικού ενδιαφέροντος, που αφορούν τη φύση, την κοινωνία, τον πολιτισμό την πολιτική και την οικονομία.

Η Υπαίθρια Εκπαίδευση λειτουργεί ως μία εναλλακτική μορφή μάθησης, συμπληρωματική στην τυπική διδασκαλία. Μπορεί να επιτύχει εντυπωσιακά αποτελέσματα στην απόκτηση γνώσεων και δεξιοτήτων καθώς φέρει το μεγάλο πλεονέκτημα της καλύτερης διασύνδεσης θεωρίας και πράξης καθώς και την πληρέστερη κατανόηση των εννοιών, μέσα από την βιωματική προσέγγιση.

Το περιηγητικό μονοπάτι αποτελεί ιδανικό πεδίο για Υπαίθρια Εκπαίδευσης.  Μπορούν να υλοποιηθούν δραστηριότητες   περιβαλλοντικής εκπαίδευσης με μεθόδους ενεργητικής/βιωματικής μάθησης( μελέτη πεδίου, παιχνίδια, θεατρικά δρώμενα, υπαίθριες δραστηριότητες με  δράσεις αναψυχής κ.ά), έτσι ώστε να επιτευχθεί αβίαστα και φυσικά η επαφή με το φυσικό τοπίο και η ανάπτυξη της περιβαλλοντικής συνείδησης των μαθητών. Στην περιηγητική διαδρομή ο/η υπεύθυνος εκπαιδευτικός/ομαδάρχης/ομαδάρχισσα οδηγεί τα παιδιά  και συζητά μαζί τους  για τις φυσικές ομορφιές αλλά και τις φθορές και αλλοιώσεις του φυσικού τοπίου από τις ανθρώπινες παρεμβάσεις.

Οι μικροί περιηγητές σε μια στάση για ξεκούραση. Φωτό: Αναστασία Βδοκάκη

 Περιηγητικό μονοπάτι Πηγάδια- Αγία Κυριακή

Στη βάση αυτής της θεωρητικής  προσέγγισης πραγματοποιήθηκε στις 17 Μάη 2018 στην Κάρπαθο περιβαλλοντική δραστηριότητα σε περιηγητικό μονοπάτι με τη συμμετοχή των μαθητών/μαθητριών των μεγάλων τάξεων των Δημοτικών Σχολείων της πόλης. Ήταν η συνέχεια σχετικής περιβαλλοντικής  δράσης  για τους/τις εκπαιδευτικούς των Δημοτικών Σχολείων Καρπάθου και Κάσου, που υλοποιήθηκε τον Ιούνιο 2016 σε υπαίθριο χώρο στο Απέρι.  Το  σχεδιασμό και την υλοποίηση των δράσεων είχαν τότε ο Γιάννης Τσακίρης και ο  Λουκάς Μουστάκας, περιβαλλοντολόγοι, επιστημονικοί συνεργάτες και οι δυο του πανεπιστημίου Αιγαίου.

Το περιηγητικό μονοπάτι Πηγάδια-Αγία Κυριακή, στο οποίο επιλέχτηκε να υλοποιηθεί η δράση – η περιγραφή της ακολουθεί παρακάτω- καθαρίστηκε και σηματοδοτήθηκε από τον δραστήριο  Όμιλο Φίλων Βουνού και Θάλασσας Καρπάθου με πρωτοβουλία του Προέδρου του και  Ψυχή του Ομίλου  Νίκου Βασίλα.

Η Ευγενία Αλεξοπούλου, δασκάλα Θεατρική Αγωγής, η οποία συμμετείχε ως  Ομαδάρχισσα Πεζοπορίας, περιγράφει:

“Πριν ξεκινήσω την περιγραφή της πεζοπορίας θα ήθελα να τονίσω με μια φράση πως «ο καλύτερος τρόπος για να κάνεις τα παιδιά να αγαπήσουν την φύση είναι να τα φέρεις κοντά της».

Ο Σχολικός Σύμβουλος με παιδαγωγική ευθύνη στα Δημοτικά Σχολεία της Καρπάθου κ. Σπανός σε συνεργασία με δασκάλους των δύο Σχολείων,  οργάνωσαν την Πέμπτη 17 Μαΐου 2018 μια πεζοπορία για τους μαθητές της Ε’ και Στ’ των Δημοτικών Σχολείων Καρπάθου με σκοπό την ενημέρωση, την βιωματική εμπειρία και την περιβαλλοντική ευαισθητοποίησή  τους.

Το μονοπάτι που επιλέχθηκε ανάμεσα στα δεκάδες που υπάρχουν στο νησί της Καρπάθου βρίσκεται ακριβώς πάνω από την περιοχή των Πηγαδίων και καταλήγει στην Αγία Κυριακή. Είναι ένα πολύ εύκολο και καταπράσινο μονοπάτι με βαθμό δυσκολίας μόλις «ένα στα πέντε», το οποίο καθ΄όλη την διάρκεια της διαδρομής του περιβάλλεται  από πεύκα που δημιουργούν σκιά, καθιστώντας την ανάβαση εύκολη και προσιτή ακόμα και για τους μικρούς μας φίλους.
Συναντηθήκαμε στην αίθουσα εκδηλώσεων του  1ου Δημοτικού  Σχολείου όπου πραγματοποιήθηκε μια σύντομη ενημέρωση στα παιδιά για τους κανόνες και τις τεχνικές που χρειάζεται να γνωρίζει  ένας πεζοπόρος πριν ξεκινήσει την διαδρομή του. Αφού δόθηκαν οι απαραίτητες πληροφορίες και οδηγίες πήραμε τα καπέλα και το σακίδιό μας και ξεκινήσαμε!

Καθώς περπατάγαμε δείχναμε στα παιδιά τα σημάδια που έχει τοποθετήσει ο σύλλογος των πεζοπόρων- Ο ¨Όμιλος Φίλων του Βουνού και της Θάλασσας Καρπάθου»- με σκοπό να μάθουν να τα διαβάζουν και κατ΄επέκταση να αρχίσουν να ξεχωρίζουν τα οργανωμένα μονοπάτια από τα απλά. Συναντήσαμε κόκκινες ταμπέλες και χρωματιστές πέτρες που μας βοηθήσανε να καταλάβουμε αν οδεύουμε σωστά καθώς επίσης- κι αυτό άρεσε πολύ στα παιδιά- τον «τρούλο» όπου τοποθετούμε την μία πέτρα πάνω στην άλλη δημιουργώντας μια πυραμίδα για να βάλουμε το σημάδι που χρειαζόμαστε σε περίπτωση που έχουμε ξεχάσει την ταμπέλα, αλλά και το σπρέι μας.

 Παρατηρήσαμε τα δέντρα γύρω μας, τα φυτά, τους θάμνους, τις ράμπες για τα ποδήλατα.. Ακούσαμε το κελάηδισμα των πουλιών και σχολιάσαμε τις ανθρώπινες παρεμβάσεις με τις κεραίες και τα καλώδια που ξεπροβάλλουν καθώς πλησιάζουμε πιο κοντά στο τέλος της διαδρομής.

Καθώς ….κατακτήσαμε την κορυφή της Αγίας Κυριακής παίξαμε ένα κυνήγι θησαυρού με φυσικά αντικείμενα όπου τα παιδιά χωρισμένα σε δύο ομάδες αναζητούσαν πέτρες, λουλούδια, κουκουνάρια, ξύλα, χώμα κ.α.

Η ανάβαση του μονοπατιού διήρκησε περίπου πενήντα λεπτά-να σημειώσουμε πως οι έμπειροι πεζοπόροι το πραγματοποιούν σε μισή ώρα- πράγμα που σημαίνει πως πρέπει να δώσουμε συγχαρητήρια στα παιδιά αλλά και στους δασκάλους που ανταποκρίθηκαν με τεράστια επιτυχία και όρεξη στην δράση».

Όμιλος Φίλων Βουνού και Θάλασσας Καρπάθου:  Σημαντική η συμβολή του στην προστασία του φυσικού περιβάλλοντος  του νησιού.

Εκφράζουμε τις θερμές ευχαριστίες στην Ευγενία και στον δραστήριο Όμιλο Φίλων Βουνού και Θάλασσας και ιδιαίτερα στον ευαισθητοποιημένο περιηγητή, ακούραστο πρόεδρό του Νίκο Βασίλα για την ουσιαστική τους συμβολή στην επιτυχία της  περιβαλλοντικής μας δραστηριότητας. Στόχος μας είναι να ορίσουμε το συγκεκριμένο μονοπάτι «ως πρότυπο πεδίο επιμορφωτικών δραστηριοτήτων», για να χρησιμοποιείται από τα σχολεία και περιβαλλοντικούς συλλόγους για δράσεις Υπαίθριας Εκπαίδευσης.

Τέλος, να σημειώσουμε τη σημαντική συμβολή του Ομίλου στη χάραξη και ανάδειξη ενός πλούσιου δικτύου περιβαλλοντικών μονοπατιών στο νησί της Καρπάθου, την ανάδειξη του περιηγητικού μονοπατιού ως στοιχείο του εναλλακτικού τουρισμού και εν γένει στην προβολή και ανάδειξη του φυσικού τοπίου και τις ομορφιές του ακριτικού νησιού της Δωδεκανήσου.

Πέτρος Σπανός, Σχολικός Σύμβουλος Α/θμιας Εκπαίδευσης