Γράφει ο Καθ. Κωνσταντίνος Κωνσταντινίδης, Επιστημονικός Διευθυντής και Διευθυντής της Γενικής, Βαριατρικής, Λαπαροσκοπικής και Ρομποτικής Χειρουργικής Κλινικής Ιατρικό Κέντρο Αθηνών

Ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα στην ιατρική τεχνολογία του 20ού αιώνα είναι η ανάπτυξη της ελάχιστα τραυματικής χειρουργικής. Χωρίς αμφιβολία, η λαπαροσκοπική χειρουργική είχε σημαντική επίδραση στη χειρουργική θεραπεία των περισσότερων ασθενειών, τα τελευταία είκοσι χρόνια.

Η λαπαροσκοπική χειρουργική έχει αποδειχθεί ασφαλής, αποτελεσματική, τεχνικά εφικτή και καλά ανεκτή από τους ασθενείς. Τα κύρια πλεονεκτήματα αφορούν τη βραχύτερη παραμονή στο νοσοκομείο, το λιγότερο πόνο, την ταχεία επιστροφή στο σπίτι και τo καλύτερο αισθητικό αποτέλεσμα, σε σύγκριση με τις ανοικτές (κλασικές) τεχνικές. Για τον ασθενή, αυτό μεταφράζεται σε λιγότερο άγχος και ταλαιπωρία και γρήγορη επιστροφή στις καθημερινές δραστηριότητες. Παρά τα πλεονεκτήματά της, η συμβατική λαπαροσκόπηση περιορίζεται από τον υψηλό βαθμό δυσκολίας, που ορίζεται από τον περιορισμένο χώρο ελιγμών, τη δισδιάστατη εικόνα, την αντίθετη όψη της κίνησης και τις βιοτεχνολογικές παραμέτρους όπως είναι ο φυσιολογικός τρόμος των χεριών του χειρουργού, μέσω των μακρών, άκαμπτων εργαλείων, ειδικά όταν πρέπει να παραμείνουν αμετάβλητα για μεγάλο χρονικό διάστημα. Τα μειονεκτήματα αυτά ήρθε να τα εξαλείψει η ρομποτική χειρουργική με την εμφάνισή της, στην αυγή του 21ου αιώνα. Γεννήθηκε ως ιδέα για την παροχή ιατρικής βοήθειας στο πεδίο της μάχης, αλλά πολύ γρήγορα εντάχθηκε στις κλινικές εφαρμογές της σύγχρονης χειρουργικής.

Από το 2006, το πιο σύγχρονο σύστημα ρομποτικής χειρουργικής, το Da Vinci, είναι διαθέσιμο στο Ιατρικό Κέντρο Αθηνών. Αυτό το σύστημα αποτελείται από μία κονσόλα, στην οποία κάθεται ο χειρουργός, έναν πύργο με ηλεκτρονικά συστήματα και οθόνες υψηλής ευκρίνειας και, τέλος, από τους 4 ρομποτικούς βραχίονες, όπου προσαρμόζονται τα ρομποτικά εργαλεία. Ο χειρουργός, μέσω της κονσόλας και μέσα από ειδική διόπτρα, βλέπει στο εσωτερικό του σώματος τρισδιάστατα και χειρίζεται τα ρομποτικά εργαλεία, μέσω ειδικών λαβών (joysticks) και πεντάλ, έχοντας τον πλήρη έλεγχο των βραχιόνων του ρομπότ, που συγκρατούν την κάμερα και τα εργαλεία, τα οποία εισέρχονται στο σώμα του ασθενούς, μέσω τομών ελαχίστου μεγέθους (7mm έως 10mm). Τα ρομποτικά εργαλεία είναι ιδιαίτερα ευέλικτα και με απόλυτη ακρίβεια εκτελούν τις κινήσεις του χειρουργού ενώ παράλληλα, στο τελευταίο 1,5cm, κάνουν τις ίδιες και ακόμη περισσότερες κινήσεις  με το ανθρώπινο χέρι.

Κωνσταντίνος Κωνσταντινίδης

Το σύστημα da Vinci δεν αντικαθιστά το χειρουργό, γιατί μόνο του δεν κάνει καμία κίνηση. Δεν υπάρχει «αυτόματος πιλότος». Ωστόσο, χρησιμοποιεί προηγμένη τεχνολογία, με την οποία ενισχύεται η ικανότητα του χειρουργού να εφαρμόζει την ελάχιστα τραυματική χειρουργική. Η χειρουργική επέμβαση εκτελείται αποκλειστικά από αυτόν, οι χειρονομίες του μεταφέρονται ηλεκτρονικά στα εργαλεία με απόλυτη ακρίβεια και σταθερότητα, σε πραγματικό χρόνο. Το ρομποτικό σύστημα δεν μπορεί να προγραμματιστεί να κάνει την ίδια τη χειρουργική επέμβαση ή να την εκτελέσει, χωρίς το χειρουργό. Με άλλα λόγια, το ρομποτικό σύστημα μιμείται τις κινήσεις του στις λαβές (joysticks), με κινήσεις των βραχίονών του, σε μικρότερη κλίμακα. Επιπλέον, τα ηλεκτρονικά συστήματα μπορούν να απορροφήσουν το φυσιολογικό τρόμο των χεριών του χειρουργού, με τις σταθερές κινήσεις ρομποτικών εργαλείων. Το da Vinci έχει σχεδιαστεί, έτσι ώστε ο χειρουργός να έχει τον πλήρη έλεγχο και στους τέσσερις ρομποτικούς βραχίονες, όπως στα χέρια του.

Το σύστημα da Vinci είναι το τέλειο αποτέλεσμα της συνεργασίας της Μηχανικής, της Ηλεκτρονικής και της Επιστήμης των Υπολογιστών και θα είναι πάντα ένας πιστός βοηθός. Μέχρι σήμερα, το σύστημα daVinci είναι το μόνο χειρουργικό ρομπότ, που διατίθεται στην αγορά και έχει εγκριθεί από το FDA, για χρήση στη χειρουργική.

Μερικά από τα πλεονεκτήματα του ρομποτικού συστήματος daVinci είναι οι ακριβέστερες κινήσεις, η ευρύτερη εμβέλεια της κίνησης των εργαλείων, η μεγαλύτερη κινητικότητα, η τρισδιάστατη εικόνα, η δυνατότητα παρέμβασης σε μικρές και απρόσιτες θέσεις, όπου η εργονομία του συστήματος καθιστά τον χειρουργό πιο ασφαλή, κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης. Οι ασθενείς επωφελούνται από τη βραχύτερη παραμονή στο νοσοκομείο, λιγότερο πόνο, λιγότερη απώλεια αίματος, ελάχιστο κίνδυνο μόλυνσης, καλύτερο αισθητικό αποτέλεσμα, ταχύτερη αποκατάσταση και πιο γρήγορη επιστροφή στις καθημερινές δραστηριότητες.

Το 2006, για πρώτη φορά στην Ελλάδα, εγκαταστάθηκε το ρομποτικό σύστημα da Vinci στο Ιατρικό Κέντρο Αθηνών, με το οποίο ο Καθ. Κ. Κωνσταντινίδης και η ομάδα του έχουν κάνει μέχρι σήμερα πάνω από 2000 ρομποτικές επεμβάσεις, καλύπτοντας όλο το φάσμα της γενικής χειρουργικής, σε καθημερινή βάση. Η μεγάλη εμπειρία του Καθ. Κ. Κωνσταντινίδη με περισσότερες από 15000 λαπαροσκοπικές επεμβάσεις χρησίμευσε ως το τέλειο υπόβαθρο για την ανάπτυξη ελάχιστα τραυματικών χειρουργικών τεχνικών, όπως είναι η ρομποτική σε ιδιαίτερα δύσκολες και απαιτητικές επεμβάσεις. Οι χειρουργικές ενδείξεις των ελάχιστα επεμβατικών τεχνικών της λαπαροσκοπικής και ρομποτικής χειρουργικής δεν διαφέρουν, αφού η ρομποτική αποτελεί εξέλιξη της λαπαροσκοπικής. Η μεγάλη διαφορά τους είναι σε πολύπλοκες επεμβάσεις, όπου η ρομποτική χειρουργική επιτρέπει στο χειρουργό να πραγματοποιήσει εντελώς αναίμακτα το χειρουργείο, χωρίς να χρειαστεί να μετατρέψει την επέμβαση σε ανοιχτή. Η τρισδιάστατη εικόνα της ρομποτικής κάμερας και η ευκινησία των ρομποτικών εργαλείων στα χέρια ενός έμπειρου χειρουργού αποτελούν τα όπλα στην αναίμακτη και αποτελεσματική αντιμετώπιση ενός μεγάλου αριθμού χειρουργικών παθήσεων όπως είναι:

• Η διαφραγματοκήλη και η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση
• Η αχαλασία οισοφάγου
• Η χολολιθίαση και οι πολύποδες χοληδόχου κύστεως
• Οι κοιλιοκήλες, οι βουβωνοκήλες, το σύνδρομο κοιλιακών προσαγωγών ή η κήλη αθλητών
• Οι νεοπλασίες παχέος εντέρου, στομάχου και δωδεκαδακτύλου
• Οι νεοπλασίες παγκρέατος, ήπατος, σπληνός
• Οι νεοπλασίες νεφρών, επινεφριδίων, προστάτη και ουροδόχου κύστεως
• Η σπληνομεγαλία
• Η νοσογόνος παχυσαρκία (γαστρικό μανίκι και γαστρικό bypass)
• Οι γυναικολογικές παθήσεις (ινομυώματα, κύστες ωοθήκης, ενδομητρίωση, νεοπλασίες)

Η Ρομποτική Χειρουργική Μίας Τομής είναι μία πιο πρόσφατη καινοτομία στον τομέα της  Χειρουργικής. Ο χειρουργός λειτουργεί και πάλι με τη βοήθεια ενός ρομποτικού συστήματος, αλλά όλα τα εργαλεία εισέρχονται στην κοιλιακή χώρα, μέσω μίας μόνο μικρής τομής 15 mm, αντί για τέσσερις. Η είσοδος των χειρουργικών εργαλείων, μέσω της ίδιας πύλης εισόδου,  είναι τεχνικά πολύ απαιτητική, κυρίως επειδή όλα τα εργαλεία βρίσκονται στον ίδιο άξονα. Με την εξέλιξη της τεχνολογίας σχεδιάστηκαν λεπτότερα εύκαμπτα εργαλεία και το ρομποτικό σύστημα Da Vinci SI HD προσαρμόστηκε σε μία συγκεκριμένη πλατφόρμα, στην οποία τέμνονται τα ρομποτικά εργαλεία στο σημείο εισόδου τους στην κοιλιακή χώρα, μέσω μίας εύκαμπτης θύρας (gel port). Τα ηλεκτρονικά του συστήματος αναστρέφουν τους ρομποτικούς βραχίονες (δεξιά αριστερά και δεξιά αριστερά), έτσι ώστε οι κινήσεις του χειρουργού να είναι άνετες και φυσικές.

Η ομάδα του Καθ. Κ. Κωνσταντινίδη έχει πραγματοποίησει επιτυχώς πάνω από 450 χειρουργικές επεμβάσεις, με την τεχνική μίας τομής, που περιλαμβάνουν ρομποτικές χολοκυστεκτομές, αποκατάσταση διαφραγματοκήλης, κολεκτομές, εκτομές περικαρδιακών και νεφρικών κύστεων, αποκατάσταση κιρσοκήλης, ινομυωματεκτομές, υστερεκτομές και εκτομές κύστεων ωοθήκης.

Η αποφυγή των μεγάλων τομών της ανοικτής χειρουργικής όχι μόνο μειώνει το μετεγχειρητικό πόνο και επιταχύνει την αποκατάσταση, αλλά εξαλείφει τις πιθανότητες σοβαρών μετεγχειρητικών επιπλοκών, όπως της λοίμωξης του τραύματος, των μετεγχειρητικών κηλών, ακόμη και της διάσπασης τραύματος, που απαιτεί επανεπέμβαση. Και φυσικά, η ρομποτική χειρουργική προσφέρει το καλύτερο αισθητικό αποτέλεσμα για τον ασθενή, αποφεύγοντας τις μετεγχειρητικές ουλές.