Ιστορικής σημασίας για το μέλλον των ελληνικών νησιών, ως προτύπων βιώσιμης ανάπτυξης και αειφορίας, είναι η σύσταση του Ταμείου Απανθρακοποίησης των νησιών, το οποίο αποτελεί το μεγαλύτερο διακριτό χρηματοδοτικό εργαλείο που είχαν ποτέ στη διάθεσή τους, για την υλοποίηση κρίσιμων έργων, στην πορεία προς την Πράσινη Μετάβαση, αφού εκτιμάται ότι θα ενεργοποιήσει επενδύσεις ύψους 5 δις ευρώ, αποκλειστικά στα νησιά.
Η υπογραφή της σύστασης του Ταμείου Απανθρακοποίησης των νησιών έγινε την περασμένη Τετάρτη κατά τη διάρκεια ειδικής τελετής στη Νάξο, παρουσία του Πρωθυπουργού της χώρας Κυριάκου Μητσοτάκη, γεγονός που καταδεικνύει τη σοβαρότητα με την οποία η κυβέρνηση αντιμετωπίζει τη μεγάλη πρόκληση της εποχής και κυρίως, την αναγνώριση του κρίσιμου ρόλου που μπορούν να διαδραματίσουν τα νησιά, έχοντας ήδη να επιδείξουν εξαιρετικά επιτυχημένα παραδείγματα καινοτομίας στο Νότιο Αιγαίο, στα οποία ο Πρωθυπουργός έκανε ιδιαίτερη μνεία.
Η υπογραφή της σύμβασης έγινε παρουσία του Αντιπροέδρου της ΕΕ Μάρος Σέφκοβιτς, του Αντιπροέδρου της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων Γιάννη Τσακίρη, του Υπουργού Περιβάλλοντος & Ενέργειας Θόδωρου Σκυλακάκη, της Υφυπουργού Αλεξάνδρας Σδούκου, του Αναπληρωτή Υπουργού Αθλητισμού Γιάννη Βρούτση, του Υφυπουργού Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής Στέφανου Γκίκα, των Βουλευτών Κατερίνας Μονογιού, Μάνου Κόνσολα και Μάρκου Καφούρου, του Αντιπεριφερειάρχη Γιώργου Λεονταρίτη, του Επάρχου Νάξου Γιάννη Μαργαρίτη, των Δημάρχων Νάξου, Μυκόνου, Καλύμνου, Λειψών, Χάλκης, Φολεγάνδρου, Δημήτρη Λιανού, Χρήστου Βερώνη, Γιάννη Μαστροκούκου, Φώτη Μάγγου, Ευάγγελου Φραγκάκη, Κυριάκου Μαρινάκη αντίστοιχα, καθώς και του συνόλου των Αρχών και των φορέων της Νάξου και πολλών ακόμα νησιών.
Ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, στην ομιλία του τόνισε μεταξύ άλλων:
«Ανακοινώσουμε σήμερα την υπογραφή ενός πολύ σημαντικού χρηματοδοτικού εργαλείου για τα νησιά μας. Ενός χρηματοδοτικού εργαλείου που αξιοποιεί ευρωπαϊκούς πόρους από το σύστημα εμπορίας ρύπων, για να στηρίξει μεγάλα έργα απανθρακοποίησης στα ελληνικά νησιά. Δεν είναι το μόνο, αλλά οι πόροι οι οποίοι διατίθενται είναι πολύ σημαντικοί και θα μας βοηθήσουν σε πρώτη φάση, όπως ειπώθηκε, να μπορέσουμε να διασυνδέσουμε τον μεγαλύτερο αριθμό των νησιών μας με το δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας της ηπειρωτικής Ελλάδας, μέσα από επενδύσεις που θα κάνει πρωτίστως ο ΑΔΜΗΕ και ο ΔΕΔΔΗΕ, έτσι ώστε να μπορούν οι νησιώτες μας να απολαμβάνουν σταθερότητα και ασφάλεια ενεργειακή, καλές τιμές ρεύματος και να απαλλαγούν από τις ρυπογόνες μονάδες παραγωγής ρεύματος οι οποίες προμήθευαν τα νησιά μας με ηλεκτρική ενέργεια μέχρι σήμερα. Η νησιωτικότητα είναι μία ιδιαιτερότητα της πατρίδας μας, ένα τεράστιο συγκριτικό της πλεονέκτημα, αλλά και μία γεωγραφική ιδιαιτερότητα που απαιτεί ξεχωριστή φροντίδα από το κράτος. Το Ταμείο αυτό πιστεύω ότι θα μπορέσει να συνεισφέρει με τη σειρά του στο να μπορέσουν τα νησιά μας να διατηρήσουν αυτόν τον καταπληκτικό παραδοσιακό τους χαρακτήρα, κάνοντας την πράσινη μετάβαση συγκριτικό πλεονέκτημα».
Ο Πρωθυπουργός, απευθυνόμενος στον Περιφερειάρχη Νοτίου Αιγαίου, Γιώργο Χατζημάρκο, επισήμανε τις πρωτιές της Περιφέρειας στους ρυθμούς ανάπτυξης αλλά και στο δημογραφικό.
«Δεν νομίζω ότι είναι τυχαίο, κ. Περιφερειάρχα, μιας και βρισκόμαστε σήμερα εδώ στο Νότιο Αιγαίο, ότι το Αιγαίο συνολικά, η Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου είναι μία από τις Περιφέρειες, η πρώτη Περιφέρεια στην αύξηση του πληθυσμού της και μία Περιφέρεια η οποία δείχνει εντυπωσιακούς ρυθμούς ανάπτυξης, που οφείλονται σε έναν μεγάλο βαθμό στον τουρισμό αλλά όχι μόνο» ανέφερε.
Ο Περιφερειάρχης Νοτίου Αιγαίου Γιώργος Χατζημάρκος από την πλευρά του, ευχαρίστησε τον Πρωθυπουργό για το σχέδιο ενίσχυσης των νησιών και για την πολιτική βούληση υλοποίησής του, καθώς για πρώτη φορά τα νησιά έχουν εξασφαλισμένη χρηματοδότηση για να υλοποιήσουν το μεγαλύτερο πλέγμα έργων στην ιστορία τους.
«Ένα νέο, διακριτό, χρηματοδοτικό εργαλείο για τα νησιά της πατρίδας μας, είναι ένα ακόμα όπλο για την θωράκιση τους και απάντηση στις προκλήσεις της εποχής. Η σύσταση του Ταμείου Απανθρακοποίησης Νησιών, κινητοποιεί επενδύσεις 5 δις ευρώ στη νησιωτική Ελλάδα. Τα νησιά που πίστεψαν πρώτα στην Πράσινη Μετάβαση και δούλεψαν πάνω σε πρωτοποριακά έργα και πρωτοβουλίες για αυτόν τον στόχο, έχουν από αύριο την ευκαιρία να αντλήσουν εξαιρετικά σημαντικούς πόρους για να γυρίσουν σελίδα σε ζητήματα-προκλήσεις της περιόδου. Ευχαριστώ τον Πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη για την προσήλωση στον στόχο της προστασίας και ανάδειξης των νησιών μας και δική μας δέσμευση είναι να δουλέψουμε ακόμα πιο σκληρά, με ακόμα μεγαλύτερη αφοσίωση, σε ακόμα πιο στενή συνεργασία μεταξύ Α’ και Β’ βαθμού αυτοδιοίκησης, για να κάνουμε την ζωή των κατοίκων και επισκεπτών των νησιών μας ακόμα καλύτερη», δήλωσε μεταξύ άλλων.
Τι είναι το Ταμείο Απανθρακοποίσης – Ποια έργα θα χρηματοδοτηθούν
Το Ταμείο Απανθρακοποίησης είναι ένα χρηματοδοτικό εργαλείο μέσω του οποίου θα διοχετευτούν ευρωπαϊκοί πόροι για την απεξάρτηση των ελληνικών νησιών από ρυπογόνες και υψηλού κόστους τεχνολογίες ηλεκτροπαραγωγής, με απώτερο στόχο τόσο την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος όσο και τη βελτίωση της ευημερίας των κατοίκων.
Τα χρήματα του Ταμείου θα αρχίσουν να αξιοποιούνται εντός του 2025, με ορίζοντα ολοκλήρωσης των έργων και απορρόφησης του συνόλου των κονδυλίων έως το 2032. Οι πόροι θα προέλθουν από τη δημοπράτηση δικαιωμάτων ρύπων και υπολογίζεται ότι θα ανέλθουν σε τουλάχιστον 1,6 δισεκατομμύρια ευρώ, ποσό που εκτιμάται πως θα κινητοποιήσει υπερδιπλάσιες επενδύσεις σε βάθος οκταετίας. Εάν η τιμή των δικαιωμάτων αυξηθεί τα οφέλη από τη δημοπράτησή τους αλλά και τη μόχλευση κεφαλαίων θα είναι σαφώς μεγαλύτερα.
Τα έργα που θα χρηματοδοτηθούν μέσω του Ταμείου θα ενταχθούν σε τρεις πυλώνες.
Ο πρώτος πυλώνας, στον οποίο θα διατεθεί τουλάχιστον το 50% των συνολικών πόρων, αφορά στην εγκατάσταση σταθμών ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και μονάδων αποθήκευσης στη νησιωτική χώρα. Επιλέξιμα θα είναι μικρά έργα που προορίζονται για αυτοκατανάλωση και θα εγκατασταθούν σε κατοικίες, επιχειρήσεις και αγροτικές εκμεταλλεύσεις, μεγάλες αιολικές, φωτοβολταϊκές και γεωθερμικές μονάδες που θα αναπτυχθούν σε διασυνδεδεμένα νησιά, αλλά και υβριδικοί σταθμοί, οι οποίοι θα συνδυάζουν σταθμούς ΑΠΕ με σύστημα αποθήκευσης και θα τοποθετηθούν σε μη διασυνδεδεμένα νησιά.
Στον πυλώνα αυτό εντάσσονται επίσης επενδυτικές ενισχύσεις για την ανάπτυξη υπεράκτιων αιολικών πάρκων και η δημιουργία φραγμάτων για ύδρευση, άρδευση και παραγωγή ενέργειας με την κατασκευή μικρών υδροηλεκτρικών σταθμών.
Μέσω του δεύτερου πυλώνα, στον οποίο θα κατευθυνθεί περίπου το 1/3 του προϋπολογισμού, θα χρηματοδοτηθούν ηλεκτρικές διασυνδέσεις νησιών. Το μεγαλύτερο έργο θα είναι η εμβληματική ηλεκτρική διασύνδεση των Δωδεκανήσων, σε πρώτη φάση της Κω, της Ρόδου και της Καρπάθου με το Εθνικό Σύστημα Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας και στη συνέχεια των μικρότερων νησιών του συμπλέγματος με διασυνδέσεις μέσης τάσης. Επιπλέον, θα διατεθούν πόροι για την ηλεκτρική διασύνδεση μικρότερων νησιών των Κυκλάδων και του Βορειοανατολικού Αιγαίου.
Στο χαρτοφυλάκιο του τρίτου πυλώνα θα ενταχθούν επενδύσεις και έργα υποδομών που θα διευκολύνουν την περαιτέρω διείσδυση των ΑΠΕ στο ενεργειακό μείγμα. Ο πυλώνας αυτός καλύπτει την εγκατάσταση υποδομών σε νησιωτικά λιμάνια για την παροχή ηλεκτρικής ενέργειας σε ελλιμενισμένα πλοία (cold-ironing), αλλά και την τοποθέτηση 1.000 και πλέον φορτιστών ηλεκτρικών αυτοκινήτων σε νησιά.
Το Ταμείο Απανθρακοποίησης των Νησιών αποτελεί επίσης ένα νέο χρηματοδοτικό εργαλείο που μπορεί να δώσει επιπρόσθετη ώθηση στην πρωτοβουλία GR-Eco Islands, ώστε να επεκταθεί η εφαρμογή της πέραν των τριών πιλοτικών «πράσινων» νησιών σε περισσότερα ελληνικά νησιά.
