18 Μαρτίου, 2024, ΚΑΘΑΡΑ ( ΚΑΘΑΡΗ) ΔΕΥΤΕΡΑ, όπου “Καθαρίζουμε” την ψυχή και το σώμα, μέχρι τα μαγειρικά σκεύη και το σπίτι, από κάθε τι που μας ” βαραίνει “.

Δημήτρης Σταθακόπουλος, Δρ Παντείου, Νομικός Οθωμανολόγος/ Τουρκολόγος – Μουσικολόγος

Λαγάνα : Ετυμολογικά η λέξη προέρχεται από το αρχαίο λάγανον.

Πρέπει να ήταν πλατύ, άζυμο ψωμί από αλεύρι και λάδι, χαλαρής/πλαδαρής υφής.

Η ρίζα -λαγ ( λάγος =χαλαρός) δίνει και λέξεις όπως, λαγαρός ή λάγνος !!

Στις Εκκλησιάζουσες του Αριστοφάνη αναφέρεται η φράση: “λάγανα πέπεταιαν” .

Επίσης στη μτφ της Αγίας Γραφής ( Έξοδος ) των Ο’ (Εβδομήκοντα), αναφέρεται: “και λάγανα άζυμα κεχρισμένα εν ελαίω”.

Το ψωμί σε σχήμα λαγάνας που πωλείται σήμερα, ΔΕΝ είναι λαγάνα και ούτε μοιάζει στις γεύσεις των παιδικών μας χρόνων.

Ως προς την τήρηση των εθίμων, έχουμε πάλι την εξής παραδοξότητα: “Τηρούμε” κάποια έθιμα κατ΄επιλογή, χωρίς να τηρούμε τα παρεπόμενα τους.

Όμως, τα ήθη και τα έθιμα σχετίζονται άμεσα με τις εποχές, τον κύκλο της ζωής, τη θρησκευτικότητα, τη διατροφή, τις εργασίες στην ύπαιθρο και τη φύση. Δεν είναι τυχαία γεγονότα ριγμένα στο χρόνο ( 12 μήνες ). Είναι πολύ συγκεκριμένα και οριοθετημένα επί αιώνες , στο διάβα της ιστορίας.

Δηλαδή σήμερα θα φάμε θαλασσινά σε συσσώρευση/ cumulus ( κούλουμα, ονομασία και για τα συσσωρευμένα σύννεφα ) , μέχρι σκασμού λες και πρόκειται ( οι περισσότεροι ) να νηστέψουμε έως το βράδυ της Ανάστασης, όταν χθες έφαγαν κρέας – οι περισσότεροι – και αύριο θα ξαναφάνε, μέχρι και την Μ.Εβδομάδα !!!

Προς τι η σημερινή ιδιαιτερότητα η οποία μάλιστα απαιτεί νηστεία σαν της Μ.Παρασκευής, ούτε λάδι;

Όπως λέω συχνά, τα ήθη και τα έθιμα έχουν “σημειολογική” και ηθική/εθιμική σημασία ( σημαίνουν το σημαινόμενο ) όταν τηρούνται πλήρως στην ακολουθία τους εντός του “κύκλου της ζωής και των εποχών”, ειδάλλως δεν έχουν καμία αξία, ή έχουν μόνον ευκαιριακή αξία να βρεθούμε να γλεντήσουμε ( ή και να τσακωθούμε – σύνηθες σε οικογένειες ) να φάμε να πιούμε και τέλος.

Η à la carte επιλογή τους τα “απονευρώνει”, χάνοντας την νοηματοδότησή τους, ειδικά σε μια παραπαίουσα ακροβατούσα νεοελληνική κοινωνία που δεν τηρεί πια βιωματικά τα ήθη και τα έθιμα, αλλά μόνον ως folklore και απλή συνήθεια επιδερμικής διασκέδασης και ευκαιρίας για τσίπουρα !

Όπως σε όλα, έτσι και με τα ήθη και τα έθιμα είμαστε πλήρως αποσυντονισμένοι ( παγκόσμιο φαινόμενο ).

Σε κάθε περίπτωση,

Καλή Καθαρή Δευτέρα, να περάσετε ευχάριστα και όπως επιθυμείτε, με αποκάθαρση ψυχής και σώματος, καθώς και καλή Σαρακοστή ( που όμως αθροιστικά είναι 49 μέρες μαζί με τη νηστεία της Μ. Εβδομάδος )

Η Άνοιξη ήδη μας χτυπά την πόρτα – παρότι φέτος δεν έκανε χειμώνα – και αυτό είναι ένα καλό νέο έτσι και αλλιώς , έστω και μ’ έναν παγκόσμιο πόλεμο να επικρεμάτα, εδώ και 2 χρόνια.

* αρχαίος φούρναρης, φουρνίζει ψωμί , ίσως και λάγανον

** Στον Τύρναβο και αλλού , τρώνε το Μπο(υ)ρανί ( ετυμολογικά, περσικά : بورانی ) γνωστό στον Τύρναβο, τους βλάχους, τους Αλβανούς και κυρίως την Περσία και Τουρκία, είναι πιάτο με σαλατικά/χορταρικά σε πολλές παραλλαγές βρασίματος/ψησίματος, με βάση την μελιτζάνα στην αρχαία περσική κουζίνα. Στην κουζίνα της Ούρφας ( Τουρκίας), το μποράνι είναι με αρνί , πλιγούρι και ρεβίθια, ενώ στο ΓκαζιΑντέπ με μαυρομάτικα φασόλια. Υπάρχει επίσης μια παραλλαγή του πιάτου με σπανάκι ή άλλα λαχανικά και γιαούρτι.

Στην Β. Ήπειρο, το μπουρανί, είναι με σπανάκι και αυγά.

Σε μια μελέτη για τα «Τρόφιμα και τα ψωμιά της περιόδου των Σελτζούκων », ο Μεχμέτ Ζεκί Οράλ, αναφέρει:

«Τα πιάτα στα οποία βράζονται τα λαχανικά και μετά σοτάρονται, λέγονται μπο(υ)ρανί. Τα μυρωδικά όπως το σπανάκι, ο μάραθος, η μολόχα και η οξαλίδα σιγοβράζονται σε νερό και στη συνέχεια στραγγίζονται. Μετά σοτάρονται με λάδι/βούτυρο και συμπληρώνονται με γιαούρτι αρωματισμένο με Σκόρδο. Στην Ανατολία ονομάζονται μπο(υ)ρανί , ενώ στο Senirken, μόνο η ποικιλία που φτιάχνεται αποκλειστικά με σπανάκι ονομάζεται μπο(υ)ρανί. Το μπο(υ)ρανί αναφέρεται επίσης σε πιάτα όπου τα λαχανικά μαγειρεύονται με ρύζι ή πλιγούρι και στη συνέχεια συμπληρώνονται με γιαούρτι».

Στην περιοχή της Πίνδου, το πιάτο φέρει την επιρροή των βλάχων , φτιαγμένο με  Στον Τύρναβο προσφέρεται ως πιάτο κατά τη διάρκεια των γονιμικών φαλλικών δρώμενων με τα βωμολοχικά / σκωπτικά τραγούδια και φαλλικές παραστάσεις την Καθαρά Δευτέρα.

Προσωπικά, μου αρέσει η Β. Ηπειρώτικη και Αλβανική συνταγή .

Με κλικ , βάλτε την ελληνική μετάφραση και έχετε την συνταγή:

https://www.artigatimit.com/…/burani-me-spinaq-e-veze/…

 *** Αν και υπάρχουν απεικονίσεις σε αρχαία αγγεία με νέες κοπέλες να “πετάνε” κάτι σαν χαρταετό ( μάλλον σαΐτες) , να κάνουν κούνιες ( αιώρες) την άνοιξη στη φύση, ο δε Αρχύτας να πειραματίζεται με “πτητικές μηχανές “, το έθιμο του χαρταετού είχε ξεχαστεί και μάλλον επανεισήχθη. Σε πολλούς λαούς , το πέταγμα του χαρταετού σημαίνει την απελευθέρωση και τον καθαρμό. Ο αέρας παίρνει όλα τα ” κακά” και τα σκορπά.