Ως γνωστόν, στις σύγχρονες κοινωνίες οι ανθρώπινες ανάγκες αυξάνονται πολλαπλασιαστικά και όχι προσθετικά. Γι αυτό και απαιτούνται διαρκείς διορθωτικές επεμβάσεις. Να, γιατί το Λιμενικό πρόβλημα και πάλιν απασχολεί την επικαιρότητα, αφού μας ενδιαφέρει τώρα η ανάπτυξη και του θαλάσσιου τουρισμού της «κρουαζιέρας», με ό,τι καλό για την τοπική οικονομία, συνεπάγεται.
Ας ιστορήσουμε όμως άγνωστες πτυχές από το παρελθόν. Να γνωρίσουμε πρωταγωνιστές ζυμωμένους με τον τόπο μας, μια και το θέμα έχω παρακολουθήσει από ψηλά λόγω συγγένειας –και όχι αφ΄υψηλού– για δεκαετίες μέχρι το 1986, που ολοκληρώθησαν οι τωρινές λιμενικές εγκαταστάσεις και ακόμη πιο πρόσφατα με την ιδιότητα του Γεν. Γραμματέα της «Καρπαθιακής Λέσχης» για τη χωροθέτηση του νέου εμπορικού λιμένα στο «Βρόντη».
Έως το 1929 λοιπόν, στη Σκάλα υπήρχαν -τρόπος του λέγειν- τρία μικρά λιμανάκια… Οι πρόγονοι μας σαφώς αναφέρονταν στις τρεις μικρές βραχώδεις εσοχές της δαντελένιας ακτογραμμής. Μια μπροστά στου Γιάννη Ζαβόλα το σπίτι (σημερινό κτίριο Λιμεναρχείου). ‘Ενα δεύτερο μεγαλύτερο, μπροστά στο σημερινό νεοκλασσικό κτίριο του Χατζή Χατζηπαναγιώτη και το τρίτο, κοντά στου Μιχάλη Κοσμά την παλιά κατοικία.
Το 1912 με το αρίβα των Ιταλών στην Κάρπαθο, οι κατακτητές διεπίστωσαν την αναγκαιότητα κατασκευής έστω, στοιχειώδους μορφής λιμενικών διευκολύνσεων. Επί τέλους το 1930 προχώρησαν στην ενωποίηση των τριών «λιμανιών», μπαζώνοντας προς τούτοις τη θάλασσα. κατασκευάζοντας κρηπίδωμα με απόληξη το «Μουράγιο». Εκεί, στον μικρό μώλο απάγγιαζαν έκτοτε τα ιστιοφόρα και τα γκαζολίνα της εποχής με απάνεμους όμως καιρούς, γιατί ιδιαίτερα όπως ήταν εκτεθειμένος στους ενελέητους βοριάδες, εξανάγκαζε τότε τους βαρκάρηδες να τραβούν στη στεριά τα πλεούμενα και τους καραβοκύρηδες να καταφεύγουν για προστασία πέρα στον κόλπο του «Βρόντη».
Ηλίας Γ. Μακρής Δήμαρχος Καρπάθου (1948 – 1952)
Το 1948 με την απελευθέρωση και ενσωμάτωση μας στον εθνικό κορμό, o δήμαρχος Πηγαδίων Ηλίας Γ. Μακρής(1) αυτόπτης και αυτήκοος μάρτυρας της εναγώνιας κάθε φοράς προσπάθειας των ταλαίπωρων ναυτικών μας να σώσουν τις περιουσίες, σε συνεννόηση με τους Δημάρχους Καλύμνου: Μανώλη Καπελλά(2) και Πάτμου: Γιάννη Τράτα(3) (γνωστοί από δοσοληψίες τους με την Banka di Roma στα χρόνια της Τραπεζικής του καριέρας στη Ρόδο) έκλεισαν από κοινού συνάντηση με τον Κώστα Μανιαδάκη(4) υπουργό Ανοικοδομήσεως της Κυβέρνησης του Λαϊκού Κόμματος του Κωνσταντίνου Τσαλδάρη, να εκθέσουν ο καθ’ ένας από τη σκοπιά του το λιμενικό πρόβλημα που ταλάνιζε τους ναυτικούς των νησιών μας.
Προηγήθηκε της συνάντησης ο δήμαρχος Καλύμνου, τονίζοντας και εύλογα, τον σπογγαλιευτικό στόλο του νησιού που ακόμα και αγκυροβολημένος παρέμενε έκθετος σε θαλασσοταραχές. Επόμενος, ο Πάτμου με τα δικά του επιχειρήματα, τονίζοντας την «Αγιότητα» κ.λ.π του νησιού.
Ακολούθησε ο δήμαρχος Καρπάθου. Στην συνάντηση με τον υπουργό, αυτοσυστήθηκε ως έπρεπε: «Μακρής, Δήμαρχος Πηγαδίων». Ο κ. υπουργός όμως, του επεφύλαξε μάλλον ψυχρή υποδοχή. Βλέπετε, είχαν ήδη προηγηθεί αυτού δήμαρχοι με ηχηρούς τίτλους: Καλύμνου – Πάτμου. «Αγεωγράφητος» προφανώς ο κ. υπουργός θεώρησε ότι ο συνομιλών δήμαρχος εκπροσωπούσε έναν από τους δήμους της Καρπάθου.
Ισως-ίσως ανέμενε να συναντήσει δήμαρχο Καρπάθου και όχι Πηγαδίων… Όταν μάλιστα άκουσε το αίτημα επέκτασης του «προσήνεμου μώλου» λόγω της παντελούς ανυπαρξίας στην ευρύτερη περιοχή μας κλειστού όρμου(5) στο πάντα τρικυμιώδες Καρπάθιο πέλαγος, δεδομένης και της γεωγραφικής μας απομόνωσης στο μέσον του πουθενά, αντέδρασε με ειρωνικά σαρκαστική διάθεση:
«Αγαπητέ μου δήμαρχε, και εσείς; Μα, πως ήλθατε στην Αθήνα; Φαντάζομαι μέσω Πειραιώς, με πλοίο. Τότε, θα προσέξατε ότι το λιμάνι του Πειραιά είναι ακόμη κατεστραμμένο από τους συμμαχικούς αεροπορικούς βομβαρδισμούς και έχετε την αξίωση να ενδιαφερθούμε για τα …Πηγάδια! ή όπως τα…είπατε τέλος πάντων», προσποιούμενος αν τάχα μου, τα ανέφερε και σωστά…
Το απαξιωτικό μήνυμα με την αποστροφή του Έλληνα υπουργού, «όπως τα είπατε…τέλος πάντων» ελήφθη σοβαρά υπ΄όψιν από τον δήμαρχο Πηγαδίων.
1919 Τα «τρία λιμανάκια» στη Σκάλα με Καρπάθικα ιστιοφόρα αγκυροβολημένα ανοιχτά, μαούνες κάργα επιβάτες και κοσμοπλημμύρα συγγενείς στην αποβάδρα για καλό κατευόδιο στους μετανάστες. Στο βάθος διακρίνεται το κτίριο του Λιμεναρχείου.
Xρειαζόμεθα εσπευσμένα, συλλογίσθηκε, ηχηρό τίτλο ταυτότητας. Στο Ελληνικό «γκουβέρνο» οι «μικροί», πρέπει να παρακάμψουμε καθεστηκυίες νοοτροπίες, να αποδομήσουμε εδραιωμένες αντιλήψεις για να δίνουν οι «μεγάλοι» -τρομάρα τους- προσοχή στο θεσμικό βάρος του: «Δήμαρχος Καρπάθου». Μετά απαιτούμε επίμονα το μείζον και αποσπάμε ευέλικτα το έλασσον. Με ξεκάθαρο λοιπόν το κλίμα, θεωρούσε ματαιοπονία περαιτέρω εμμονή στο βασικό του αίτημα. Άλλαξε λοιπόν την ατζέντα των απαιτήσεων.
«Κύριε υπουργέ, όπως ίσως καταλάβατε εκπροσωπώ την πρωτεύουσα της νήσου Καρπάθου και αν ζήτησα πολλά, πάντως δεν αποχωρώ με «άδεια» χέρια. Γνωρίζω τις γενναίες χορηγίες της U.N.R.R.A(5) και του Σχεδίου Marshall στο υπουργείο σας. Αιτούμαι κατόπιν αυτού 3.000 μέτρα υδροσωλήνες δύο ιντσών, για την επέκταση του δημοτικού δικτύου ύδρευσης».
Ο υπουργός Ανοικοδομήσεως φαίνεται εντυπωσιάσθηκε με το σθένος, την ενημέρωση και την ευελιξία του συνομιλητή του, με την άμεση υποβολή εναλλακτικού αιτήματος. Έβγαλε λοιπόν τα γυαλιά, τού ‘φυγε ένα συγκαταβατικό μειδίαμα και μετά βυθίσθηκε περισσότερο στην πολυθρόνα του κρατώντας φιλοσοφικά το κεφάλι, κοιτώντας όμως εμβριθώς τον συνομιλητή του. Μεσολάβησε κενό χρόνου. Μετά, ο υπουργός σηκώθηκε, προχώρησε αποφασιστικά στο μέρος του και του’ σφιξε το χέρι με υπερχειλίζουσα θέρμη:
«Λοιπόν δήμαρχε. Είσαι λεβεντιά! Να ερωτήσω με τι ασχολείσαι επαγγελματικά; Ο δήμαρχος του ανέφερε ένα συνοπτικό βιογραφικό, και ο κ. υπουργός ολοκλήρωσε:
«Τώρα καταλαβαίνω, και οι τρεις(6) σας άνθρωποι του «Κερδώου Ερμή». Πανέξυπνοι έμποροι! Λοιπόν, έχεις δύο χιλιάδες μέτρα. Τρεις χιλιάδες είναι πολλά. Θα τα ξαναπούμε άλλωστε κι’ άλλη φορά μαζί. Εδώ είμαστε. Σύμφωνοι δήμαρχε;» και χτυπώντας τον φιλικά στην πλάτη, τον κατευόδωσε σε πατρικό ενικό:
«Να πας στο καλό!»
1987 Εξευρωπαϊσμένη άποψη της Σκάλας, αποτέλεσμα των μεγάλων λιμενικών έργων ανάπλασης, και χωρίς… τους ογκόλιθους που πρόσθεσαν αργότερα στο Σιντριβάνι.
Ο δήμαρχος Πηγαδίων αποχώρησε με ανάμεικτα συναισθήματα. Πήγε για «προσήνεμο μώλο» και παίρνει… υδροσωλήνες! Απ΄ την άλλη, δεν μπορούσε και να μην σχολιάσει κοτζάμ υπουργό Ανοικοδομήσεως με άγνοια γεωγραφίας και βασικές ελλείψεις των μόλις απελευθερωθέντων νησιών μας. Από ρωμαίικη αμεσότητα όμως, «άπαικτος» επικοινωνιακά. Άσσος στην οικειότητα και «χύμα» στα κομπλιμέντα.
Τέλος πάντων, σκέφθηκε ο δήμαρχος για να αυτοπαρηγηρηθεί:
«Απ’ τα ολότελα, καλή κι΄ η Παναγιώταινα».
Με τα 2.000 μέτρα υδροσωλήνες ολοκλήρωσε το υδρευτικό δίκτυο από «Πλατύολο» μέχρι «Σίσσαμο» μεταφέροντας νερό από τις πηγές του «Λάι».
Οριστικά, λιμενοβραχίονα 1ης φάσης μήκους 104 μέτρων εγκαινιάσαμε το 1957. Αργότερα, το σωτήριο έτος 1986 επί δημαρχίας Γεωργίου Ηλ. Μακρή ολοκληρώθησαν τα σύγχρονα λιμενικά έργα με ακρομόλιο επιφανείας 2.000 τ.μ, κατασκευή αλιευτικού καταφύγιου και καρνάγιου, διαπλατύνσεις προκυμαίας, δημιουργίας Parking, εκβάθυνση του λιμένα.
Έχει όμως ενδιαφέρον πως μας προέκυψαν τέτοιας ανέλπιστης έκτασης λιμενικά έργα στην Κάρπαθο!
Το 1985 σε κάποια προσέγγιση και πλαγιοδέτηση στον λιμενοβραχίονα του F/B ΚΑΜΙΡΟΣ κατά την αναχώρηση, οι απότομες αναταράξεις που δημιούργησαν οι προπέλλες, αποσάθρωσαν λίγο τη βάση του λιμενοβραχίονα με τοπική καθίζηση του κρηπιδώματος.
Ο δήμαρχος εκμεταλλεύθηκε πολιτικά τη χρονική συγκυρία με τις εσωτερικές αντιθέσεις που αντιμετώπιζε το ΠΑΣΟΚ στη Ρόδο. Τάχθηκε ανοιχτά με το μέρος της δραστήριας Νομάρχη κ. Ευγενίας Καραβέλη που την πολεμούσε το άλλο μισό στελεχιακό δυναμικό του ΠΑΣΟΚ, με αντάλλαγμα τη συμπλήρωση-ολοκλήρωση των λιμενικών έργων στα Πηγάδια και όχι απλά την αποκατάσταση και μόνον, των ζημιών που προκλήθησαν, όπως επίμονα απαιτούσαν οι Ροδίτες του Λιμενικού Ταμείου Δωδεκανήσου.
Τι έπραξε; «Βομβάρδισε» εγκωμιαστικά το γραφείο του υπουργού Εσωτερικών Μένιου Κουτσόγιωργα υπέρ της παραμονής της κ. Καραβέλη στη θέση της Νομάρχη, με υπογραφές όχι μόνο του συνόλου των Πασοκικών κοινοτικών προέδρων της Καρπάθου, αλλά και αυτών ακόμη των Νεοδημοκρατών!!! Μιχαήλ Λαμπρινού (Απερίου), Εμμ. Χατζημανώλη (Όθους), Σταύρου Αθηναίου (Άρκάσας), Ανδρέα Καμαράτου (Πηλών) και Γεωργίου Λειβαδίτη (Σπόων), η οποία έκτοτε ευγνωμονούσα αφού διασφάλισε τη θέση της, δεν φειδωλεύθηκε πρωτόγνωρων κονδυλίων για την Κάρπαθο.
Έτσι αναβαθμίσθηκε η Σκάλα σε ευρωπαϊκό επίπεδο μετά και την οριστική πλέον απομάκρυνση του σκουπιδοθριθούς «καρνάγιου» στην καρδιά της πόλης, που η αθλιότητα των σκουπιδιών και η φρικαλέα ασκήμια, σόκαρε το βλέμμα και όχι μόνο, με ευτυχισμένους και τους ψαράδες μας από τις εξυπηρετικές δυνατότητες που τους παρήχε πλέον το νέο καρνάγιο στη «Μάντρα».
Ατυχώς, το 2004 έγιναν άστοχες παρεμβάσεις. Ενίσχυσαν κακώς, κάκιστα το κριπήδωμα με ογκόλιθους στο «Σιντριβάνι» -από του Κοσμά, μέχρι το Υποκατάστημα της Εθνικής Τράπεζας- αφού το τμήμα αυτό προστατεύεται τελείως από τον κυματοθραύστη του αλιευτικού καταφυγίου, στερώντας θέσεις αγκυροβολίας τουλάχιστον μιας ντουζίνας αλιευτικών σκαφών, πέραν της άσχημης εικόνας που εκπέμπουν οι «φύρδην-μίγδην» βράχοι. Γρήγορα ή αργά πρέπει να απομακρυνθούν.
__________________________
1. Η. Γ. Μακρής.
Δήμαρχος με όραμα, επικοινωνιακά άνετος, χωρίς συμπλέγματα και προ πάντων, πανθομολογούμενης ακεραιότητας. Ως έμπορος «ιδίοις εξόδοις» ταξίδευε συχνά για επαγγελματικούς λόγους. Προωθούσε όμως λύσεις σε δημοτικά θέματα στις επισκέψεις του στη Ρόδο και Αθήνα, αποφεύγοντας να επιβαρύνει το φτωχό ταμείο του δήμου με τις γνωστές «εκτός έδρας αποζημιώσεις…». Για ορισμένους δημάρχους δεύτερος μισθός πονηρά μεθοδευμένος και νομότυπα διεκδικούμενος. ΄Ομως ό,τι είναι νόμιμο, δεν είναι και ηθικό. Άρα, ανήθικο.
2. Μ. Καπελλάς.
Δήμαρχος Καλύμνου. Μεγαλοσπογγέμπορος. Διάσημος φωνακλάς! Είχε τη φήμη πολύ απαιτητικού παράγοντα. Έσπαγε με τη βαριά γροθιά του τα κρύσταλλα των υπουργικών γραφείων!
3. Γ. Τράτας.
Δήμαρχος Πάτμου. Μεγαλέμπορος με πολυσχιδή κοινωνική δράση. Άριστα δικτυωμένος με την Εκκλησία και μέσω αυτής, με το «Γκουβέρνο».
4. Κ. Μανιαδάκης.
Αν σας λέει κάτι το όνομα, ο περιώνυμος πρώην υφυπουργός Δημόσιας Ασφάλειας που υπηρέτησε προπολεμικά το δικτατορικό καθεστώς Ιωάννη Μεταξά.
5. Ως γνωστόν ο «Βρόντης» χαρακτηρίζεται μεγάλος μεν ανοιχτός κόλπος, αλλά απρόσβλητος δε, στους βοριάδες.
6. U.N.R.R.A (United Nations Relief and Rehabilitation Administration).
Πασίγνωστος Διεθνής Οργανισμός Οικονομικής Αρωγής των Ηνωμένων Εθνών για την ανασυγκρότηση της κατεστραμμένης από τον πόλεμο, Ευρώπης. Αργότερα υποκαταστάθηκε από το σχέδιο Marshall.
7. Ο υπουργός αναφερόταν κολακευτικά στην εμπορική επαγγελματική ιδιότητα των τριών δημάρχων, Καλύμνου, Πάτμου, Καρπάθου.
