Δεν θέλει να μιλάει για εκείνον. «Ακόμη δεν πέθανα…», ήταν η απάντησή του κάθε φορά που του το ζήταγα και γελάγαμε κι οι δυο. Σήμερα νομίζω ότι τον αιφνιδίασα, αν και ο Μηναΐδης δεν αιφνιδιάζεται ποτέ, εκτός κι αν θέλει!
Είναι κεφάλαιο για τη Ρόδο και μια σταθερά στη ζωή όλων εμάς που του απευθυνόμαστε χρόνια τώρα για το απόσταγμα των εμπειριών του που μπορεί να φωτίσει πλευρές και να προβλέψει καταστάσεις.
ΒΑΣΟΣ ΜΗΝΑΪΔΗΣ
Πρωί, στο ξενοδοχείο του της πόλης, τριγυρισμένος από τους φίλους, μου προσφέρει καφέ και ανάμεσα στα πολλά συνοδευτικά μου προτείνει το άγλυκο, καρπάθικο, κουλουράκι με το σουσάμι. Είναι όπου κι αν γυρίσει ο άνθρωπος, αυτήν που ως παιδί μάτωσαν τα γόνατα του, λογίζεται πατρίδα. Του ζητάω να θυμηθεί τις πρώτες του εικόνες από τη Ρόδο των αλλοτινών μας εποχών, να σχολιάσει τις ευκαιρίες που δίνονταν τότε για να κάνει κανείς χρήματα, την εκτίμηση του για το σήμερα που είναι όλα πιο δύσκολα, τα δικά του πιθανά σχέδια μετά απ’ αυτήν τη μεγάλη πορεία!
«Το 1959 είχε έρθει στη Ρόδο ο Τσώρτσιλ μαζί με τον Ωνάση, μου λέει. Ήμουν αξιωματικός του στρατού στην Τρίπολη και ήρθα με άδεια. Πήγαινα για μπάνιο στο «Έλλη», εκείνη την ώρα, ήμουνα έξω από το Εθνικό Θέατρο και σταμάτησε πίσω μου η Μιραμαρέτα, αυτά τα αυτοκίνητα τα ανοιχτά, τα χωρίς σκεπή που είχε τότε το Μίρα-Μάρε. Το οδηγούσε ο Ωνάσης, δίπλα του καθόταν ο Τσώρτσιλ, από πίσω η Μαρία Κάλλας με μία άλλη γυναίκα»!
Η κλασική αυτή φωτογραφία που εσείς είχατε την τύχη να την πετύχετε ως σκηνή, να διαδραματίζεται!
Την πέτυχα, ακριβώς! Τότε έβλεπες προσωπικότητες στη Ρόδο. Τώρα, πού να δεις τέτοια πράγματα. Ή έβλεπες βασιλιάδες, ξαφνικά, μπροστά σου λόγω της κρουαζιέρας με τους πρίγκιπες που είχε οργανώσει να γίνεται η βασιλική οικογένεια της Ελλάδας για να προβάλει τα ελληνικά νησιά.
Πόσο ψηλά ήταν η Ρόδος αποδεικνύει και το γεγονός ότι απ’ όλο τον πλανήτη, ο Ωνάσης, επέλεξε τη Ρόδο για να ‘ρθει γαμήλιο ταξίδι όταν παντρεύτηκε την Τζάκι, λίγα χρόνια αργότερα!
Η Τζάκι, αγάπησε την Ελλάδα σαν πατρίδα της. Στην κηδεία της ζήτησε και απήγγειλαν την «Ιθάκη» του Καβάφη.
Δεν θέλετε να μιλάτε για εσάς, ωστόσο σήμερα θα το επιχειρήσω να σας ρωτήσω και πιο προσωπικά πράγματα. Ήρθατε από τη Βωλάδα της Καρπάθου να ζήσετε στη Ρόδο όταν ήσασταν μικρός!
Όταν ήμουνα 15 χρονών η οικογένεια μου, ήρθε στη Ρόδο. Ο πατέρας μου ήταν στην Αμερική. Μετά τον στρατό θα πήγαινα κι εγώ για σπουδές εκεί. Ήθελα να γίνω ανώτατο στέλεχος της Τράπεζας της Ελλάδος. Δεν πήγα γιατί ξεκίναγε ο τουρισμός και κατάλαβα ότι κάτι θα συμβεί! Ο πατέρας μου, το σημείο αυτό που έφτιαξα το ξενοδοχείο «Ερμής», το είχε καταστήματα, που τα νοίκιαζε. Ήταν η εποχή που φαινόταν ότι θα είχε μία δυναμική εξέλιξη ο τουρισμός η οποία θα μπορούσε να ζήσει πολύ κόσμο. Το μέγεθος δεν μπορούσαμε να φανταστούμε.
Είχε τότε κρεβάτια η πόλη;
Το 1950 είχε 1.000 κρεβάτια τα οποία σχεδόν τα παρέλαβε από την Ιταλική περίοδο. Είχε το «Ρόδων», το «Θέρμαι», το «Λίνδος», το «Πίνδος»… Και υπήρχαν και πανδοχεία και ξενοδοχεία στη Στεφάνου Καζούλλη, όπως ήταν το «Εθνικό». Η Ένωση Ξενοδόχων Ρόδου ιδρύθηκε το 1949 και είχαν μπει μέσα και τα πανδοχεία για να γίνουν 20 και να δικαιολογείται η δημιουργία Ένωσης. Πρώτος πρόεδρος ήταν ένας Πόντιος, ο Αντώνης Παπαντωνίου. Είχα ήδη δημιουργήσει το 1960 το «Ερμής» κι εδώ δίπλα ήταν και το «Σπάρταλης», αλλά και το «Κάιρο Πάλας», του Καπετανάκη. Από την Κάρπαθο κι αυτός!
Όπως και ο Μανόλης Καστελοριζιός! Και τελικά Καρπάθιοι, Πόντιοι… Πώς έγινε και ήρθατε οι Καρπάθιοι στη Ρόδο και φτιάξατε από τους πρώτους ξενοδοχεία; Ισχυρές προσωπικότητες και φαίνεται αυτό κι από τις άλλες θέσεις που κατέλαβαν αργότερα Καρπάθιοι στη Ρόδο.
Δεν ήμασταν πολλοί, τρεις ήμασταν αλλά γίναμε όλοι πρόεδροι της Ένωσης Ξενοδόχων! Οι Καρπάθιοι δεν είναι νησιώτες με την έννοια που είναι οι Συμιακοί ή οι Καλύμνιοι. Είναι νησιώτες σαν τους Κρητικούς, δηλαδή δεν έχουν σχέση με τη θάλασσα πολύ. Είναι της στεριάς. Οι παλιοί Καρπάθιοι ήτανε χτίστες, μαστόροι. Δωριείς, σαν τους Σπαρτιάτες… Οι Σπαρτιάτισσες κυβερνάγανε το σπίτι. Οι Ροδίτες, έχουν αυτό το μεγαλείο: πάντα αφομοιώνουν τους ξένους και τους κάνουν Ροδίτες. Το είχαν από την Αρχαία Ρόδο. Η Ρόδος ήταν μία από τις πόλεις της αρχαίας Ελλάδος που ήταν εφάμιλλη των Αθηνών. Εδώ σπούδασαν τα ελληνικά όλοι οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες. Τα αρχαία ελληνικά πήγαν στη Ρώμη από τη Ρόδο, όχι από την Αθήνα.
Ξεκινήσατε με το «Ερμής» και συνεχίσατε μαζί με τον Στάθη Βασιλάκη, στο Φαληράκι!
Με το «Ερμής» το 1960, κι οι πρώτοι πελάτες ήταν Σκανδιναβοί. Αυτοί φτιάξανε τον τουρισμό, οι Σουηδοί. Θυμάμαι το 1967 που κηρύχτηκε δικτατορία οι πρώτοι Σουηδοί ήρθαν στις 4 Φεβρουαρίου. Είχαμε στην πόλη 8.000 κρεβάτια. Τότε που ξεκινούσε ο φίλος μας ο Κιμ, ο Σουηδός που είναι εδώ μέχρι σήμερα γείτονας σας!
Τον βλέπω που κάνει τις βόλτες του. Οι Σκανδιναβοί που έρχονταν τότε ενδιαφέρονταν να πηγαίνουν στα χωριά όπου είχαν αναπτύξει με ντόπιους φιλίες. Είχε έναν τουρισμό ποιότητας η Ρόδος που δεν μπορούσε άλλος προορισμός πλην της Κέρκυρας, να τον συναγωνιστεί. Τώρα οι Σουηδοί έχουνε πάει στα Χανιά. Και μένουν πια εκτός πόλεως.
Μιλήστε μου για το ξεκίνημα του Φαληρακίου!
Το 1973 ξεκινάμε μαζί με τον Γιωργά το “Apollo” το οποίο ολοκληρώσαμε το 1975. Τότε ήμασταν το δεύτερο ξενοδοχείο που άνοιξε στο Φαληράκι, μετά τον Στάθη Βασιλάκη, και λίγο αργότερα άρχισε κι ο Διακομιχάλης. Το θαύμα της Ρόδου είχε ξεκινήσει όμως από την πόλη της Ρόδου και μετά από την Ιξιά με το «Μίρα-Μάρε» το οποίο ήταν ένα μικρό, προπολεμικό ξενοδοχείο που ο Πατρονικόλας, ο γαμπρός του Ωνάση, το αγόρασε το 1956-57.
Στην Ένωση Ξενοδόχων πότε δραστηριοποιηθήκατε;
Γραμματέας της Ένωσης έγινα το 1965, όταν έγινε πρόεδρος ο Σάββας Βρούχος και μ’ έκανε με το ζόρι. Είχε γίνει μία απεργία κι έπρεπε κάποιοι να πάμε να δώσουμε μια λύση. Ήμουν δώδεκα χρόνια γραμματέας. Επανήλθα το 1988, για πέντε χρόνια αντιπρόεδρος και από το 1993 μέχρι το 2011 ήμουν 18 χρόνια πρόεδρος. Από το 2000 έως το 2006 ήμουνα πρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Ξενοδόχων.
Μεγάλη πορεία! Και κατά τ’ άλλα είστε ένας Σωκρατικός που αγαπά πολύ τον Πλάτωνα.
Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής έλεγε: «διάβασέ τους όλους τους αρχαίους και μετά κράτα τον Πλάτωνα»!
Εσείς τι λέτε;
Ο Πλάτωνας τα έγραψε όλα, τα είπε όμως όλα πιο πριν ο Σωκράτης.
Πώς την πηγαίνατε τη ζωή, κύριε Μηναΐδη; Τι σας ακολουθούσε;
Δεν περίμενα ποτέ πολλά πράγματα. Πάντα αγωνιζόμουνα, έδινα τον αγώνα. Όλα ήρθανε μόνα τους. Συν Αθηνά και χείρα κίνει. Είμαι πάντα αισιόδοξος. Πρέπει να αγωνιζόμαστε και η Ρόδος πάντα θα πηγαίνει μπροστά, δεν μπορεί να πάει πίσω. Η Ρόδος ό,τι έκανε, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, ήτανε πρωτοπόρο. Είναι ένας λαός ανοιχτός οι Ροδίτες. Το να δέχεσαι ξένους, τους οποίους θα τους μετρήσεις με την αξία τους κι όχι με την καταγωγή τους είναι μία ιδιότητα ευλογημένη. Δεν το έχουν άλλοι τόποι αυτό. Άρα αν θέλεις να βρεις άριστους, πρέπει να κάνεις αυτό που κάνουν οι Ροδίτες. Και οι αρχαίοι Ροδίτες ήταν έτσι και οι νέοι είναι έτσι. Επομένως έχεις τους καλύτερους.
Πότε θα ανοίξετε φέτος τα ξενοδοχεία σας;
Την 1η Απριλίου ξεκινούν, οι Γερμανοί. Ενδεχομένως οι Εγγλέζοι να ξεκινήσουν μερικές μέρες νωρίτερα με περιορισμένο αριθμό αεροπλάνων, τα οποία σιγά-σιγά τον Μάιο θα είναι περισσότερα. Θα είναι μία τουριστική χρονιά η οποία θα συναγωνιστεί το 2019 και ίσως κλείσει με λίγο λιγότερο κόσμο. Ο στόχος είναι αυτός, αν δεν υπάρξει κάποια άλλη ενδιάμεση δυσκολία, η οποία δεν μπορεί να προβλεφθεί αυτή τη στιγμή. (Η συνέντευξη αυτή έγινε δύο 24ωρα πριν η Ρωσία εισβάλλει στην Ουκρανία). Δύο χρόνια τώρα το παλέψαμε για να φτάσουμε σε αυτό το σημείο. Το 2020 ανοίξαμε 1η Ιουλίου, το 2021 ανοίξαμε 15 Μαΐου. Σε σχέση με τις άλλες χώρες πιο πολύ μας επηρεάζει η Ισπανία και η Πορτογαλία, οι οποίες είναι πιο κοντά στην Ευρώπη, στην πηγή, τα μεταφορικά είναι λιγότερα, είναι μισά. Το εισιτήριο μας είναι ακριβότερο απ’ αυτό που δίνει η Μαγιόρκα, σίγουρα. Ας πούμε το Μόναχο από τη Μαγιόρκα είναι πολύ κοντά. Ποντάρουμε πολύ στους Γερμανούς. Σ’ ένα ποσοστό 30-40% έρχονται και ξανάρχονται. Εγώ ξεκίνησα με 100% Άγγλους και κατέληξα να έχω 100% Γερμανούς.
Θα συνεχίσουμε να φτιάχνουμε χιλιάδες κλίνες κάθε χρόνο στη Ρόδο; Η Μαγιόρκα, με νομοθετική ρύθμιση αποφάσισε το πάγωμα της δημιουργίας νέων κλινών, για τέσσερα χρόνια. Και παλιότερα είχε κατεδαφίσει ξενοδοχεία για να δημιουργήσει πάρκα και χώρους πρασίνου!
Αυτό θα σταματήσει κάποτε. Έχεις απόλυτο δίκιο. Πρέπει να περιοριστεί. Θα περιοριστούν τα ξενοδοχεία και θα γίνουν περισσότερα διαμερίσματα και αυτά θα φέρουν και χειμωνιάτικο τουρισμό γιατί οι ιδιοκτήτες τους θα μένουν στη Ρόδο και τον χειμώνα. Αυτός είναι ο τρόπος για να έχουμε και χειμερινό τουρισμό. Έτσι θα υποχρεώσουν και τα ξένα αεροπλάνα να δώσουν γραμμές και τον χειμώνα. Θα εξελιχθεί κι ο χειμερινός τουρισμός από Ευρωπαίους που θα μένουν εδώ τον χειμώνα, σε διαμερίσματα δικά τους και το καλοκαίρι θα τα νοικιάζουν και θα πηγαίνουν στην πατρίδα τους. Γίνεται ήδη αρκετά αυτό στ’ Αφάντου, κυρίως με Γερμανούς. Στην Κρήτη έχει προχωρήσει ακόμα περισσότερο. Μάρτιος με τέλος Νοεμβρίου, αυτή είναι η διεύρυνση της σεζόν, για εμένα. Ο χειμερινός τουρισμός είναι αυτός με τα διαμερίσματα.
Αν ξεκινούσατε τώρα, πάλι τα ίδια θα κάνατε;
Δεν μπορείς να πεις πάλι τα ίδια θα έκανα! Αυτά δεν επαναλαμβάνονται.
Πώς έκανε τότε χρήματα, κάποιος; Μου είχε πει σε συνέντευξη του ο Στάθης Βασιλάκης λίγο πριν χαθεί, στη μοναδική συνέντευξη που είχε δώσει για τη ζωή του, το εξής: «Εμείς τότε κάναμε λεφτά γιατί δεν είχαμε τίποτα να χάσουμε…»!
Η δυναμική της οικονομίας μας παρέσυρε όλους, προς τα πάνω. Ό,τι και να έκανες στη Ρόδο την εποχή εκείνη, θα πετύχαινε. Μας παρέσυρε ο τουρισμός προς τα πάνω. Σήμερα η Ρόδος δεν έχει την ίδια δυναμική. Σήμερα, για να πας πάνω, πρέπει να έχεις. Δεν μπορείς από το μηδέν που ξεκινάς να πας πάνω. Τότε ήταν έτσι. Η Ελλάδα όλη μετά τον πόλεμο ήταν ρημαγμένη και φτιαχνότανε.
Βρήκατε εποχές και κάνατε, δηλαδή!
Ναι, ήταν η γενιά η δική μας που μπορούσε να το κάνει. Δεν επαναλαμβάνεται αυτό. Οι συνθήκες αλλάζουν πια. Και θέλει τύχη μεγάλη.
Ισχύει ότι η πρώτη γενιά δημιουργεί, η δεύτερη συντηρεί και η τρίτη…
Αυτή είναι μία δικαιοσύνη της φύσης. Οι πρώτοι τα δημιούργησαν, αλλά επειδή οι συνθήκες αλλάζουν δεν μπορείς να πεις ότι οι επόμενοι θα τα συνεχίσουν. Μοιραίως. Γι’ αυτό από εδώ και πέρα θα δεις πολλά. Λίγα παιδιά συνεχίζουνε, άλλα τα πουλάνε.
Δεν φεύγετε καθόλου, είστε στα ξενοδοχεία σας συνεχώς, από πάνω!
Πρέπει να είμαι εδώ. Η συντήρηση στα ξενοδοχεία είναι μεγάλο πράγμα. Πρέπει να έρχεται ο πελάτης και να τα βρίσκει όλα καινούργια και προσεγμένα. Αν αυτό λείψει, τελείωσε.
Το 2009 δημιουργήσατε το “Apollo Blue” και πάλι στο Φαληράκι! Δεν γνωρίζω, έχετε άλλα σχέδια επιχειρηματικά;
Όχι. Κάποτε τελειώνεις (γέλια). Δεν ξεκινάς πράγματα, τα οποία θα τ’ αφήσεις στη μέση.
Και τι να κάνατε; Να φτιάχνατε κι εσείς νέες κλίνες;
Δεν έχει κανένα νόημα, να φτάσεις πού;
Τι σας δίνει χαρά;
Πάντα είχα φίλους που έρχονταν το πρωί και συζητούσαμε. Κάθε πρωί έρχομαι εδώ στο «Ερμής» και φεύγω γύρω στις 9:30 για το “Apollo”. Αλλά σήμερα ήρθες εσύ κι είμαι ακόμη εδώ. Δεν γίνεται η ζωή χωρίς φίλους. Είναι οι άνθρωποι με τους οποίους έχεις κάτι ν’ ανταλλάξεις, να συζητήσεις.
Πείτε μου ένα ποίημα στο οποίο επανέρχεστε για να γίνεται πιο εύκολη η ζωή!
Η «Ιθάκη» είναι ένα σημαντικό ποίημα. Ο Καβάφης, είναι ο ποιητής που φτάνει να μπαίνει στην πρώτη θέση, τελικά.
Εφ. “ΡΟΔΙΑΚΗ”
Συνέντευξη στη Ροδούλα Λουλουδάκη
