Έντονη αντιπαράθεση προκλήθηκε από την απόφαση στέγασης στο νεοκλασικό κτίριο της οδού Ι. Καζούλη του ΦΟΔΣΑ, της περιφερειακής εταιρίας διαχείρισης στέρεων αποβλήτων, και της Κ2, της περιφερειακής αναπτυξιακής εταιρίας. Υποστηρικτές και πολέμιοι αυτής της απόφασης έχουν βγάλει τα ξίφη τους. Από πού όμως προέρχεται αυτή η αντιπαλότητα και πώς μπορεί να βρεθεί μια λύση με την οποία όλοι να μπορούν να συμφωνήσουν;

Ένα μοναδικό ιστορικό κτίριο

Το Νεοχώρι, το νεότερο από τα Μαράσια, ήταν παραδοσιακά ο τόπος κατοικίας της, κυρίως καθολικής, ευρωπαϊκής κοινότητας της Ρόδου, που ζούσε γύρω από τα διάφορα αντιπροξενεία και το ρωμαιοκαθολικό μοναστήρι.

Σύμφωνα με τις περιγραφές, επρόκειτο κυρίως για μεγάλες κατοικίες που περιβάλλονταν από περιφραγμένους κήπους με οπωροφόρα δέντρα, ένα προνομιακό μέρος με πολύ πράσινο και ελεύθερο χώρο.

Εκτός από τους Ευρωπαίους προξένους, εδώ ζούσαν και πιο εύποροι κάτοικοι της πόλης, μεταξύ των οποίων Έλληνες, Εβραίοι και Μουσουλμάνοι.

Η σημερινή οδός Ι. Καζούλη ονομαζόταν «Rue des Consuls», επειδή τα περισσότερα αντιπροξενεία ήταν εγκατεστημένα εδώ.

Λίγα έμειναν από αυτό το παρελθόν.

Το Νεοχώρι εξελίχθηκε, τα μεταπολεμικά χρόνια, σε τουριστικό κέντρο της Ρόδου και η ανέγερση ξενοδοχείων και πολυκατοικιών άλλαξε, σε μεγάλο βαθμό, το αστικό τοπίο.

Εξαίρεση αποτέλεσε η κατοικία που στέγασε το Ελληνικό Προξενείο την περίοδο της Ιταλοκρατίας.

Για το λόγο αυτό, το κτίριο αγοράστηκε το 1999 από την τότε Νομαρχία Δωδεκανήσου με σκοπό την ίδρυση Μουσείου Νεότερης Ιστορίας της Ρόδου.

Και μετά …

Οι προθέσεις ήταν καλές, αλλά δεν αρκούν μόνο οι καλές προθέσεις. Οι αρμόδιοι φορείς δεν κατέληξαν σε κάποιο συγκεκριμένο σχέδιο ούτε στη σύσταση ομάδας εργασίας για την προετοιμασία του σημαντικού έργου της ίδρυσης του Μουσείου.

Το κτίριο είχε την ίδια μοίρα με την υπόλοιπη πολιτιστική κληρονομιά στη Ρόδο. Ξοδεύτηκαν αρκετά χρήματα για την επισκευή και αποκατάσταση του, έμεινε άδειο για μεγάλο χρονικό διάστημα και πριν καλά -καλά ολοκληρωθεί άρχισε να παρακμάζει.

Το 2012 συζητήθηκαν ξανά πιθανοί προορισμοί, αλλά και αυτό δεν οδήγησε πουθενά.

Η RICHeS σε συνεργασία με τα Γενικά Αρχεία του Κράτους – Τμήμα Ρόδου είχε καταθέσει πρόταση για τη διοργάνωση, έως τη δημιουργία του Μουσείου, δύο εκθέσεων:

«Ιστορίες από τα κυτία» με αντικείμενα και έγγραφα από το πλούσιο υλικό των Αρχείων και «Ο Bernard Rottiers ήταν εδώ, 1826».Μάλιστα είχαμε εξασφαλίσει διεθνή συνεργασία με το Εθνικό Μουσείο Αρχαιοτήτων του Λέϊντεν στην Ολλανδία και με το Πανεπιστήμιο της Γάνδης στο Βέλγιο.

Η πρόταση μας, δυστυχώς, απορρίφθηκε. Πάνω από μια δεκαετία μετά την αγορά, δεν υπήρχε ακόμη συγκεκριμένη ιδέα, πόσο μάλλον ένα σχέδιο για την υλοποίηση του. Λίγα χρόνια αργότερα, το άδειο κτίριο ήταν ήδη τόσο ερειπωμένο που η ανακαίνιση του φαινόταν ξανά αναγκαία.

Το 2017 και με την ευκαιρία του εορτασμού των 70 χρόνων από την Ενσωμάτωση της Δωδεκανήσου το κτίριο, επισκευασμένο πλήρως, φιλοξένησε σχετική έκθεση και με το τέλος της, μερικούς μήνες αργότερα, έκλεισε ξανά τις πόρτες του.

Όλα αυτά συνιστούν μια μεγάλη χαμένη ευκαιρία και σπατάλη δημοσίων πόρων.

Τίθεται λοιπόν το ερώτημα γιατί οι υπεύθυνοι, διαχρονικά, δεν υλοποίησαν την απόφαση για τη δημιουργία Μουσείου αλλά αντιθέτως έθεσαν την υπόθεση σε δεύτερο πλάνο.

ΦΟΔΣΑ – Κ2

Ψάχνοντας στέγη για τον ΦΟΔΣΑ και την Κ2 το κτίριο τράβηξε την προσοχή. Λογική επιλογή από μια σκοπιά.

Άλλωστε ήταν ένα έτοιμο κτίριο που χρειαζόταν λίγη δουλειά για να λειτουργήσει. Φάνηκε μια καλή λύση αφού αποφεύχθηκε τόσο η μίσθωση, ενδεχομένως με υψηλό τίμημα, άλλων χώρων για τη στέγαση τους όσο και η περαιτέρω υποβάθμιση του κτιρίου.

Πολλοί υποστηρίζουν ότι αυτή η χρήση παραβιάζει τους αρχικούς όρους και σκοπούς της αγοράς, χαρακτηρίζοντας τη στέγαση στο κτίριο των ανωτέρω φορέων ως προσβολή του ιστορικού του χαρακτήρα.

Η Περιφέρεια αντικρούει το επιχείρημα δηλώνοντας ότι οι υποστηρικτές του Μουσείου είχαν περισσότερα από είκοσι χρόνια και δεν κατέληξαν σε τίποτα και ότι σε κάθε περίπτωση με τη συγκεκριμένη χρήση τιμάται η ιστορική μνήμη.

Η άποψη της RICHeS

Η RICHeS πιστεύει ότι η πολιτιστική κληρονομιά στη Ρόδο πρέπει να αξιοποιηθεί με σωστό τρόπο.

Σ’ αυτό επικαλούμαστε τις διεθνώς καθιερωμένες καλές πρακτικές και ιδέες και την έννοια των πολιτιστικά βιώσιμων αναπτυξιακών στόχων για την πολιτιστική κληρονομιά, όπως περιγράφονται από την UNESCO.

Η αποκατάσταση και επανένταξη των μνημείων έχει μεγάλη κοινωνική, πολιτιστική και οικονομική σημασία. Υπάρχουν πάρα πολλά κτίρια στην πόλη μας, σημαντικά ιστορικά μνημεία, που βρίσκονται, για πολύ καιρό, μεταξύ ζωής και θανάτου, όπου δεν σημειώνεται πρόοδος ή όπου δεν υπάρχει νέος προορισμός. Αυτά όμως αποτελούν νεκρό κεφάλαιο που δεν χρησιμεύει σε κανέναν.

Παραδείγματα είναι τα πολυετή έργα για το πρώην οθωμανικό σχολείο και το τζαμί του Ρετζέπ Πασά στην παλιά πόλη, η οικία Ακάβη, η πρώην Έπαυλη του Νομάρχη, το Ροδίνι, το Ήχος και Φως, το Εθνικό Θέατρο, η Ροδιακή Έπαυλη, η Καστελλανία κτλ.

Μια γενιά μεγαλώνει χωρίς ποτέ να δει αυτά τα κτίρια ολοκληρωμένα, πόσο μάλλον να τα δει σε δράση.

Υπάρχουν πολλά άλλα παραδείγματα, κτίρια που αποκαταστάθηκαν με δημόσιο χρήμα, όπως το μοναστηριακό συγκρότημα του Αγίου Γεωργίου (Χουρμαλί) στην παλιά πόλη, τα οποία έκλεισαν αμέσως μετά την ολοκλήρωση της αποκατάστασης τους και ήταν μόνο περιστασιακά ανοιχτά στο κοινό και τώρα χρειάζονται και πάλι νέα αποκατάσταση. Αυτά είναι μια ξεκάθαρη περίπτωση κακοδιαχείρισης της δημόσιας περιουσίας.

Βιώσιμη λύση

Είμαστε ευχαριστημένοι που εντέλει το πρώην Ελληνικό Προξενείο δεν είχε τη δυστυχή μοίρα άλλων κτιρίων – μνημείων και καταρχήν συμφωνούμε, λαμβάνοντας υπόψη τις συνθήκες, με την απόφαση στέγασης εκεί δύο περιφερειακών φορέων. Είναι μια λογική λύση που σέβεται το κτίριο.

Είναι επίσης μια βιώσιμη λύση. Η επαναχρησιμοποίηση ενός υπάρχοντος και ήδη ανακαινισμένου κτιρίου είναι επιθυμητή. Επιπλέον, με τη νέα δημόσια λειτουργία του, το κτίριο συμβάλλει στην ανανέωση της συνοικίας και ανταποκρίνεται στους στόχους της κοινωνικής, οικονομικής και πολιτιστικής ανάπτυξης της πολιτιστικής κληρονομιάς.

Η πολιτιστική κληρονομιά δεν χρειάζεται πάντα να έχει μουσειολογική λειτουργία. Διάφορες νέες χρήσεις, ειδικά εάν αυτές προστατεύουν τον δημόσιο χαρακτήρα, είναι απολύτως θεμιτές. Θα ήταν διαφορετικά αν, για παράδειγμα, εγκαθίστατο σ’ αυτό ένα μπαρ.

Ώρα για μουσείο

Ωστόσο, πιστεύουμε ότι είναι όντως καιρός να ιδρυθεί στη Ρόδο ένα μουσείο αφιερωμένο στην ιστορία του νησιού – πόλης μας.

Λυπούμαστε που όλα αυτά τα χρόνια δεν έχει γίνει καμία προσπάθεια προς αυτή την κατεύθυνση και θα θέλαμε να επωφεληθούμε της ευκαιρίας για να προσφέρουμε την τεχνογνωσία και τη συνεργασία μας εάν ήθελε συμβεί.

Η έλλειψη ενός τέτοιου μουσείου γίνεται ακόμη περισσότερο αισθητή τώρα που βιώνουμε κάθε είδους σημαντικές ιστορικές εκδηλώσεις μνήμης, την ελληνική ανεξαρτησία πέρυσι, φέτος τα 500 χρόνια από την άλωση της Ρόδου το 1522 και τα 100 χρόνια από την καταστροφή της Σμύρνης.

Όλα αυτά είναι γεγονότα που δεν πρέπει να περάσουν απαρατήρητα.

Ένα μουσείο πόλης – νήσου θα μπορούσε να καλύψει αυτές τις ανάγκες και να προσφέρει τόσο στους Ροδίτες όσο και στους επισκέπτες. Η επένδυση σε πολιτιστικές υποδομές θα οδηγήσει σε ουσιαστική απόδοση της επένδυσης και στην τόσο αναγκαία διαφοροποίηση του πολιτιστικού προϊόντος της Ρόδου.

Αλλά πού;

Αυτό το μουσείο πόλης – νήσου θα μπορούσε να βρίσκεται αλλού, για παράδειγμα στην παλιά πόλη, ή σε ένα τμήμα γειτονικού μουσείου;

Η απάντηση φαίνεται αρνητική. Το γεγονός ότι το πρώην Ελληνικό Προξενείο αποκτήθηκε ειδικά για αυτόν ακριβώς το σκοπό και μάλιστα με απευθείας αγορά από τον τότε ιδιοκτήτη του (κατ’ εξαίρεση από το γενικό κανόνα της μειοδοτικής δημοπρασίας – διαγωνισμού), και λαμβάνοντας υπόψη τον μοναδικό ιστορικό του χαρακτήρα, σημαίνει ότι τελικά συντασσόμαστε με την έκκληση για μετατροπή του κτιρίου σε Μουσείο της Πόλης – Νήσου Ρόδου.

Μια λύση με την οποία όλοι μπορούν να συμφωνήσουν

Με κάποιες όμως προϋποθέσεις: Λαμβάνοντας υπόψη ότι το κτίριο έχει πλέον εξοπλιστεί για γραφεία οργανισμών και ότι έχει συναφθεί μίσθωση – παραχώρηση για 5 χρόνια με τον ΦΟΔΣΑ και την Κ2 αντίστοιχα, είναι απολύτως λογικό να τηρηθούν αυτές οι συμβατικές υποχρεώσεις και στη συνέχεια το κτίριο θα πρέπει να επιστραφεί στην τοπική κοινωνία για το σκοπό για τον οποίο αγοράστηκε.

Οι υποστηρικτές του μουσείου θα πρέπει να οργανωθούν σε μια επιτροπή που να αποτελείται από όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη, Περιφέρεια, Δήμος, πολίτες, οργανώσεις και να πιέσουν σοβαρά προς την κατεύθυνση του μουσείου.

Η επιτροπή θα έχει επαρκή χρόνο στο μεταξύ καθώς και σαφή προθεσμία για να διαμορφώσει τις ιδέες της σε μια συγκεκριμένη βιώσιμη πρόταση.

Με αυτόν τον τρόπο, όλοι θα έχουν την ευκαιρία να ακουστούν μέσω συμβιβασμού και συμμετοχής στη διαδικασία και θα μπορούμε να καταλήξουμε σε μια λύση, μέσω του διαλόγου και της συνεργασίας, με την οποία όλοι να μπορούν να συμφωνήσουν.

Προτείνουμε επίσης να κινηθούν οι διαδικασίες προκειμένου το κτίριο να χαρακτηριστεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο από το Υπουργείο Πολιτισμού (παραδόξως ένα τέτοιο κτίριο είναι χαρακτηρισμένο ως διατηρητέο μόνο από το ΥΠΕΧΩΔΕ).

Επίσης, προτείνουμε να τοποθετηθεί στην είσοδο του ενημερωτική ταμπέλα με ένα σύντομο ιστορικό του μνημείου.

RICHeS