Εις την απ’ αρχαιοτάτων χρόνων αποδημητική τάσι των Ελλήνων, δεν υστέρησαν, ως γνωστόν, και οι Δωδεκανήσιοι.
Από τον μέσον του παρελ. αιώνος με την διάνοιξιν της Διώρυγος του Σουέζ και την μεταναστευτική εισροήν της Αμερικής, σημειούται ζωηρά μεταναστευτική κίνησις των Δωδεκανησίων, ακόμη δε περισσότερο υπό των αρχών του αιώνος μας με την επικράτηση των νεοτούρκων και κυρίως με την κατάκτηση της Δωδεκανήσου παρά των Ιταλών και βαθμιαίως αυξανομένης καταπιεστικής πολιτικής των. Υπέρ πάντας όμως τους άλλους Δωδεκανησίους, οι Καρπάθιοι τηρουμένων των αναλογιών εκτάσεως και πληθυσμού παρουσιάζουν μετά τους Ροδίους, την μεγαλυτέραν μεταναστευτικήν κίνησιν.
Πολυάριθμοι και ανθούσαι Καρπαθιακαί παροικίαι, με ιδίας σοβαράς οργανώσεις, με εντευκτήρια, με σχολεία και μηνιαίας εκδόσεις ακόμη, όπως τα δελτία της Κ.Ε.Π.Α. και της “ΟΜΟΝOΙΑΣ” εν Αμερική, δρούν από των αρχών του αιώνος μας εις Ηνωμένας Πολιτείας, Μαρόκον, Σουδάν, Αβησυνίαν, Ροδεσίαν, Αυστραλίαν κλπ. Αι οποίαι και πρότερον και ιδία μετά την απελευθέρωσιν και ενσωμάτωσιν της Δωδεκανήσου εις την μητέρα πατρίδα, πολλαχώς ευεργέτησαν την νήσο μας εις παντοίους εθνικούς , εκπαιδευτικούς και κοινωφελείς σκοπούς, διότι η στοργή και η αγάπη, ήν εκ παναρχαίας παραδόσεως τρέφουσι οι απόδημοι Έλληνες προς την μητέρα Πατρίδα και τας γενέτειρας των, ‘εχει αναχθή εις υπερτάτην αρετήν δια τους αποδήμους Καρπαθίους.
Υπό τοιούτων αισθημάτων εμπνεόμενοι οι απόδημοι Καρπάθιοι, έταξαν ως ιδανικόν σκοπό της ζωής των την ευημερία και την πρόοδο της Νήσου των και εδημιούργισαν εις αυτήν μεγαλοπρεπή σχολεία, εκκλησίας με επιβλητικά κωδωνοστάσια, στάδια, δρόμους, κοινωφελή έργα κλπ.
Άξια παντός θαυμασμού τα σχολικά μας ιδρύματα, τα οποία η φιλοπατρία και ο μόχθος των ξενητεμένων παιδιών της Καρπάθου, δημιούργησαν σε κάθε κοινότητα της νήσου μας και κατά τα χρόνια της ξένης κατοχής, και μετά την απελευθέρωσιν.
Στολίδια πραγματικά της Καρπάθου μας το Γυμνάσιον και το Δημοτικόν Σχολείον του Απερίου, δημιουργήματα της πατριδολατρείας και αγάπης των ξενητεμένων Απεριτών της Αμερικής, και το Δημοτικόν Σχολείον Όθους δημιούργημα της φιλοπατρίας των αποδήμων Οθειτών της Ροδεσίας.
Τον πλούτον των σχολικών αυτών ιδρυμάτων της Καρπάθου, ελάμπρυναν έτι περισσότερον, τα κατά τελευταία έτη μετά την απελευθέρωσιν δημιουργηθέντα τελειότατα και μεγαλοπρεπή εκπαιδευτικά ιδρύματα των Μενετών, της Βολάδος και των Σπόων, δημιουργήματα των φιλοπάτριδων Μενεδιατών, Βολαδιωτών και Σποιτών της Αμερικής.
Το σχολείο των Μενετών, μεγαλοπρεπές τριόροφον κτίριο κτισθέν επί του ιστορικού βράχου της Παναγίας, με 5 μεγάλας σχολικάς αιθούσας, με ιδιαιτέραν τοιαύτην τελετών και ιδιαιτέρους βοηθητικούς χώρους με θαυμάσια προαύλια και ταράτσες, γεμάτο φως και αέρα, ανηγέρθη προ τριετίας, δι’ εράνου των εν Αμερική Μενεδιατών και κυρίως χάρις εις την γενναιοδωρίαν του εκλεκτού αποδήμου ευπατρίδου των Μενετών κ. ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΡΗΓΑ συνεισφέροντος πλέον των δέκα πέντε χιλιάδων δολαρίων με την μεγαλοπρεπή και επιβλητική θέα του, εξ’ όλων των σημείων της κάτω Καρπάθου.
Ο ίδιος και θερμότερος έπαινος ανήκει και εις το μόλις αποπερατωθέν Σχολικόν Ίδρυμα της Βολάδος, δημιούργημα και αυτό της φιλοπατρίας των αποδήμων Βολαδιωτών «ΆΓΙΟΙ ΑΝΑΡΓΥΡΟΙ» εξ είκοσι και πλέον χιλιάδων δολαρίων. Μεγαλοπρεπές μέγαρον, ημιτριόροφον, φωτιζόμενον και αεριζόμενον από όλας αυτού τας πλευράς, με 4 μεγάλας σχολικάς αιθούσας και 2 μικρούς βοηθητικούς χώρους, θαυμασίους περιβόλους, αποτελεί πραγματικόν κόσμημα της Βολάδος και ολοκλήρου της νήσου εις την καρδίαν της Καρπάθου.
Ο αυτός έπαινος ανήκει και εις τους αποδήμους Σποήτας της Αμερικής, οίτινες επικουρούντες την Κρατικήν προσπάθειαν συνεισέφερον τα έξ (6) χιλιάδες δολαρίων δια την αποπεράτωσιν του θαυμασίου Σχολείου Σπόων.
Αυτά και μόνον αυτά τα σχολικά μας ιδρύματα, εκτός των τόσων ευαγών ιδρυμάτων και κοινωφελών έργων τα οποία εδημιούργησεν η φιλοπατρία των αποδήμων συμπατριωτών μας, προς πάσαν κατεύθυνσίν της Καρπάθου αξίων της αιωνίας παγκαρπαθιακής ευγνωμοσύνης επιμαρτυρούν το υψηλόν εθνικόν φρόνημα και το ανώτερον εκπολιτιστικόν επίπεδο της Καρπάθου και όλων των τέκνων της και αποτελούν την μεγαλυτέραν τιμήν και μία αιωνία δόξα της νήσου μας.
Εκτός των άνω ευεργετών, οργανώσεων και ιδιωτών, δια την δημιουργίαν των εκπαιδευτικών αυτών ιδρυμάτων της Καρπάθου και ετέρα στρατειά ευεργετών ανεδείχθη ιδία μετά την απελευθέρωσιν από όλα τα απόδημα τέκνα της νήσου μας και από όλα τα σημεία του κόσμου, δια την ενίσχησιν της Νήσου μας.
Θα προσπαθήσω να αναφέρω εν συντομία τας πλέον σημαντικάς προσωπικάς δωρεάς και την ατίμητον συμβολήν των πατριωτικών οργανώσεων των αποδήμων Καρπαθίων.
Οι αείμνηστοι εξ Όθους πατριώται Ιωάννης Αντωνιάδης και Σταμάτιος Μαύρος προσφέροντες πλέον των χιλίων λιρών έκαστος δια τη ενίσχυσιν εκπαιδευτικών και κοινωφελών σκοπών του Όθους.
Ο αείμνηστος Κων/νος Παζαρζής, εκ Μενετών προσέφερε πλέον των τεσσάρων χιλιάδων δολαρίων δια την ανέγερσιν του μεγαλοπρεπούς κωδωνοστασίου της Παναγίας των Μενετών.
Ο Μιχαήλ Αβδελής, από την ‘Ολυμπο διέθεσε πλέον των 5 χιλιάδων δολαρίων δια το υπό ανέγερσιν Δημοτικόν Σχολείον Διαφανίου και έτερα μεγάλα ποσά δια την ενίσχυσιν σχολικών και κοινωφελών σκοπών της Ολύμπου.
Οι αδελφοί Φελουζή (υιοί του αειμνήστου καπετάν Μανώλη Φελουζή), από την Αρκάσα διέθεσαν τα περί τρείς χιλιάδες δολαρίων δια την ανέγερσίν του επιβλητικού κωδωνοστασίου της Υπαπαντής Αρκάσης και έτερα ποσά δια κοινωφελείς σκοπούς και την βελτίωσιν του Φοινικίου.
Ο κ. Γεώργιος Γρίβας εκ Πυλών προσέφερε περί τας τρεις χιλιάδας δολαρίων δια την ύδρευσιν και ενίσχυσιν παντοίων κοινωφελών έργων των Πυλών.
Ο κ. Βασίλειος Ερωτόκριτος εκ Μενετών και ο κ. Γεώργιος Πετροπουλάκης εκ Βολάδος προσέφερον πλέον των χιλίων δολαρίων έκαστος δια κοινωφελείς σκοπούς των Μενετών και της Βολάδος.
Και τέλος ο Αρχιμανδρίτης Ανδρέας Μανωλακάκης προσέφερε σημαντικά ποσά δι’ εκκλησιαστικούς και εκπαιδευτικούς σκοπούς των Πυλών.
Αλλά ο μεγαλύτερος τίτλος τιμής ανήκει εις τας οργανώσεις των αποδήμων Καρπαθίων όλου του Κόσμου δι’ όσα προσέφερον και προσφέρουν υπέρ της Καρπάθου, δι’ όσα δημιούργησαν και δημιουργούν εις όλα τα χωρία και σημεία της νήσου μας.
Η πρωτοπορία δια να είμεθα δίκαιοι ανήκει εις την αδελφότητα Απεριτών «ΟΜΟΝΟΙΑ» ιδρυθείσαν το 1932 εν Νέα Υόρκη πρωτοβουλία του αειμνήστου Πολυχρόνη Παπαδάκη και των κ.κ. Ανδρέα Λεντή, Ηλία Βασιλάκη, Ανδρέα Διακονή, Νικολάου Νισύριου, Λάμπρου Σταματιάδη, και Κώστα Φράγκου.
Αι δωρεαί της «ΟΜΟΝΟΙΑΣ» προς το Απέρι εγγίζουν ήδη τας πεντήκοντα χιλιάδας δολαρίων.
Ανήγειρεν εν Απερίω το Γυμνάσιον Καρπάθου, και εσχάτως έτερον Δημοτικόν Σχολείον, τα οποία έχει προικίσει με πλήρη οπλισμόν εφοδίων οργάνων κλπ.
Ίδρυσε το μοναδικό εν τη Νήσω μας Στάδιον δημιούργησεν Νεκροταφείον, ανεκαίνισε τας πλατείας και πηγάς του Απερίου, κατεσκεύασε Σφαγεία και δημιούργησε τουριστικούς δρόμους και εν ενί λόγω παρά τον φανατικόν τοπικιστικόν χαρακτήρα, εδημιούργησεν εν τω συνόλω του εις το Απέρι, έργον άξιο παντός θαυμασμού.
Ευρυτάτην και όχι τοπικήν ευεργετικήν επίδρασιν ήσκησε δι’ ολόκληρον την Κάρπαθον μετά την απελευθέρωσιν και η μεγάλη Παγκαρπαθιακή Οργάνωσις της Αμερικής Κ.Ε.Π.Α.
Εντατική ενίσχυσις δια γεωργικών εργαλείων, φυτωρίων, κυψελών κλπ.και των δέκα κοινοτήτων της Καρπάθου δωρεά ακτινολογικού μηχανήματος προς τον Δήμο Καρπάθου, σημαντικαί δωρεαί δια την αποπεράτωσιν του εθνικού δρόμου Πυλών-Μεσοχωρίου και δωρεά του μεγαλοπρεπούς Ηρώου Καρπάθου, δαπάνη 20.000 δολαρίων δια την ανέγερσιν θαυμασίου κτιρίου ως Υγειονομικού Σταθμού Καρπάθου, αποτελούν τας κυριωτέρας εκδηλώσεις της.
Ευεργετικήν ενίσχυσιν παρέσχεν εις την κοινότητα Όθους ο εν Ροδεσία Σύλλογος Οθειτών «ΕΠΙΣΚΟΠΗ» ιδρυθείς το 1937 τη πρωτοβουλία του αειμνήστου Σταματίου Μαύρου και του Δημητρίου Πηλείδη. Ο Σύλλογος έχει διαθέσει μέχρι σήμερον δια το Όθος τας ακολούθους δωρεάς. Χιλίας λίρας δια την ανέγερσιν του Σχολείου. Τριακόσιας λίρας δια εσωτερικάς διαρυθμίσεις και ανάγκας του Σχολείου. Τετρακοσίας πεντήκοντα λίρας δια την κατασκευήν του δρόμου Στών. Εκατόν πεντήκοντα λίρας δια την μεταπολεμικήν επισκευήν του Σχολείου. Χιλίας παντακόσιας λίρας δι΄υδροσωλήνας και μεταφοράν του ύδατος της πηγής Τσιγγουνάκι εις Όθος. Και ετέρας διακοσίας λίρας δια την διακόσμησιν του Αγίου Παντελεήμονος Στών.
Μεγάλας δωρεάς εις το Όθος δια κοινωφελείς σκοπούς απέστειλε και ο εν Αμερική άριστα δρων Σύλλογος Οθειτών «ΟΜΗΡΟΣ».
Ο εν Αμερική Σύλλογος Βολαδιωτών «ΑΓΙΟΙ ΑΝΑΡΓΥΡΟΙ» εκτός του θαυμασίου Σχολικού μεγάρου ανακαίνισε την εκκλησίαν και το κωδωνοστάσιον της Παναγίας της Πλαγιάς, τους Αγίους Αναργύρους, το νεκροταφείον και δια σημαντικής δωρεάς μεταφέρει προσεχώς το ύδωρ της πηγής Αγίου Νικολάου εις Βολάδα.
ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ “ΚΑΡΠΑΘΟΣ” ΤΟΥ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ ΦΡΑΓΚΟΥ
