Καθ’ όλους τους Εθνικούς αγώνας του αιώνος μας, οι Καρπάθιοι δεν υστέρησαν εις εθνικήν και πολεμικήν συμβολήν και θυσίας αίματος.

Κατά τον Ελληνο-Τουρκικόν πόλεμον του 1912 ο ΒΑΣΟΣ ΒΕΡΓΗΣ, ως Ταγματάρχης των Γαριβαλδηνών, μάχεται εις τον Δρίσκον επικεφαλής μικρού σώματος Καρπαθίων εθελοντών.

Κατά τον πρώτον παγκόσμιον πόλεμον μάχονται εις το Μακεδονικόν μέτωπον, εκ Μενετών ο αείμνηστος ανθυπολοχαγός ΑNTΩΝΙΟΣ ΣΚΟΡΔΑΡΑΣ, ο εξ’ Όθους Ανθυπασπιστής ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΑΝΟΝΑΡΧΟΣ και 50 περίπου εθελονταί στρατιώται εξ όλων των χωρίων της Καρπάθου.

Κατά δε την εποποιΐαν του Σκρά, την 18 Μαΐου 1918 πίπτει ο ΜΙΧΑΗΛ ΑΝΤ. ΦΡΑΓΚΟΣ,

κατά τας θρυλικάς μάχας της Δοϊράνης, την 5 Σεπτεμβρίου 1918 πίπτει ο ΜΙΧΑΗΛ ΝΙΚ. ΒΙΤΩΡΗΣ

και την 27 Νοεμβρίου 1918 αποθνήσκει τραυματίας εις το Α’ Στρατιωτικόν Νοσοκομείον Θεσσαλονίκης, ο ΘΕΟΧΑΡΗΣ ΑΝ. ΦΡΑΓΚΟΣ άπαντες εξ Αρκάσης.

Εις το Μικρασιατικόν μέτωπον 1918 – 22 μάχεται ο Λοχαγός ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΑΝΟΝΑΡΧΟΣ και πλείστοι Καρπάθιοι ως έφεδροι και εθελονταί, πίπτει δε και ο εκ ΜΕΣΟΧΩΡΙΟΥ ΜΙΧ. ΜΑΤΣΟΣ.

Εις την εθνεγερσίαν του 1940 κατά της φασιστικής και Ναζιστικής επιδρομής, κατά της ελευθερίας και υποστάσεως του έθνους μας, η συμμετοχή των απανταχού Καρπαθίων υπήρχε καθολική.

Ιδιαίτερον λόχον απετέλεσαν οι Καρπάθιοι εις το Σύνταγμα Δωδεκανησίων εθελοντών της Ελλάδος και σημαντική υπήρχε η συμμετοχή των Καρπαθίων της Αμερικής, της Αφρικής και της Αυστραλίας, εις τας Συμμαχικάς πολεμικάς μονάδας.

Αλλά και η προσφορά του αίματος υπήρξεν βαρυτάτη.

Ο Επισμηναγός ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΟΡΦΑΝΙΔΗΣ εξ Απερίου, εκ των αρίστων στελεχών της Ελληνικής Β. Πολεμικής Αεροπορίας, πίπτει κατά τον βομβαρδισμόν των Ιταλικών γραμμών του Αλβανικού μετώπου.

Ο Υποκελευστής ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΜΙΧ. ΓΕΩΡΓΙΟΥ, εκ Μενετών, χάνεται με το θρυλικόν υποβρύχιον «Πρωτεύς» εις την Αδριατικήν.

ΒΑΣ. ΜΙΧ. ΓΕΩΡΓΙΟΥ

Ο ΜΙΧΑΗΛ ΜΑΛΤΑΣ και ο ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΧΑΤΖΗΜΑΝΩΛΗΣ, εκ Μεσοχωρίου, ο ΙΩΑΝΝΗΣ ΜΑΡΗΣ και ο ΜΙΧΑΗΛ ΝΟΥΑΡΟΣ εκ Μενετών, ο ΙΩΑΝΝΗΣ ΛΕΝΤΑΚΗΣ εξ Απερίου και ο ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΛΕΜΟΝΑΣ εξ Αρκάσης, πίπτουν άπαντες εις τον Έλληνο-Ιταλικόν πόλεμον.

Ο ΚΩΝ/ΝΟΣ ΠΡΩΤΟΠΑΠΑΣ εξ Ολύμπου και ο ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗΣ εκ Πυλών, της Ελληνικής Ταξιαρχίας του Στρατάρχου Μοντγκόμερυ, πίπτουν εις το Αφρικανικόν μέτωπον.

Ο ΣΤΑΜΑΤΙΟΣ ΚΡΗΤΣΙΩΤΗΣ εξ Όθους, ο δικηγόρος και παλαίμαχος συνεργάτης ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ ΔΙΑΚΟΓΙΑΝΝΗΣ εκ Μενετών, ο φοιτητής ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΧΡΥΣΟΧΕΡΗΣ εξ Απερίου, πίπτουν εις τον αγώνα κατά των μητραλοιών της Ελλάδος.

Ο λοχίας ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΧΑΡΤΟΦΥΛΑΞ εξ Ολύμπου και ο ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΑΚΗΣ εξ’ Όθους πίπτουν εις Κορέαν.

Και πολλοί άλλοι εκ των «αφανών» ως πληρώματα εμπορικών πλοίων η κομμάντος επλήρωσαν με την ζωήν των, τον παγκόσμιον αγώνα της ελευθερίας, ενώ πολυάριθμοι είναι επίσης και οι πεσόντες και τραυματίαι Καρπάθιοι, οι υπηρετήσαντες υπό ξένης σημαίας και εις άλλα μέτωπα και δια τους οποίους μία Καρπαθιακή οργάνωσις, εκ των εν Ελλάδι ή την αλλοδαπή, πρέπει να ενδιαφερθεί να καταρτίση μία πλήρη και λεπτομερήν στατιστικήν και να αφιερώση δι’ άπαντας τους πεσόντας Καρπαθίους, ένα αναμνηστικόν λεύκωμα ως το καλύτερον μνημόσυνον των Καρπαθίων μαχητών της Δωδεκανησιακής Ελληνικής και Παγκοσμίου Ελευθερίας.

Πολύτιμος ωσαύτως υπήρξεν η συμβολή των Καρπαθίων και εις τας εθνικάς Δωδεκανησιακάς Οργανώσεις όλου του κόσμου.

Πλείστοι Καρπάθιοι υπήρξαν εκ των ηγετικών στελεχών της «Δωδεκανησιακής Νεολαίας» της Ελλάδος, όπως ο αείμνηστος Μιχαήλ Γ. Παπαμανώλης, και οι κ.κ. Μηνάς Γ. Νικολαΐδης, Παύλος Θ. Σκευοφύλαξ Εμμαν., Γ. Πρωτοψάλτης, Ανδρέας Ν. Ποθητός, Ιωάννης Ε. Μοσχούλης και Αναστάσιος Ν. Φράγκος.

Ανεκτίμητος ωσαύτως υπήρξεν η συμβολή των Καρπαθίων Ελλάδος και εις την Εθνικήν αποστολικήν διακονίαν του «Δωδεκανησιακού Σχολείου» Της αοιδήμου Μάννας της 12νήσου ΑΝΤΙΓΟΝΗΣ ΖΟΥΡΟΥΔΗ.

Αι τότε Δίδες και ήδη Κυρίαι Περσεφόνη Βαρίκα – Γεωργιάδη, Εύρη Βαρίκα-Μοσχόβη, Φωφώ Κρητικού, ο αείμνηστος Ιωάννης Μαυρολέων και οι κ.κ. Κώστας Αλεξιάδης, Μιχαήλ Γεωργιάδης, Χαράλαμπος Κάσσιος, Νίκος Νικολέτος, Γ. Περίδης, Γεώργιος Σκευοφύλαξ, και Αναστάσιος Φράγκος, υπήρξαν από τα ιδρυτικά και εκλεκτά ηγετικά στελέχη του.

Εξ ίσου πολύτιμος υπήρξε και η συμβολή των αποδήμων Καρπαθίων κ.κ. Νίκου Νικολαΐδη, Δημητρίου και Γεωργίου Μαργελή και του αειμνήστου Νικολάου Ρουσάκη εις την «Δωδεκανησιακήν νεολαίαν» Αιγύπτου και των κ.κ. Δημητρίου Παναγιώτου, Ηλία Βασιλάκη, Ιωάν. Μοσχονά, Ευαγγ. Καφετζόπουλου, Νικολ. Παπαγεωργίου, Ανδρέα Λεντή, Μιχ. Ψαρά κλπ εις την «Δωδεκανισιακήν Νεολαίαν» Αμερικής.

Εις τον εθνικόν απελευθερωτικόν Δωδεκανησιακόν αγώνα, πολύτιμος υπήρξεν και η συμβολή και των εν Ελλάδι, Καρπαθιακών οργανώσεων του «Συλλόγου απανταχού Καρπαθίων» Πειραιώς της «Καρπαθιακής Ενώσεως» και της «Αδελφότητος Καρπαθίων» Αθηνών και τέλος των Καρπαθιακών οργανώσεων Αμερικής και ιδία της Κ.Ε.Π.Α και της ΟΜΟΝΟΙΑΣ.

Σημαντικήν συμβολήν προσέφερεν εις τον Δωδεκανησιακόν απελευθερωτικόν αγώνα και ο Καρπαθιακός τύπος και ιδία η “ΚΑΡΠΑΘΙΑΚΗ” και μετέπειτα η Δωδεκανησιακή «ΑΥΓΗ» Αθηνών του αειμνήστου Μιλτιάδη Παπαμανώλη, εκδιδομένη ανελλιπώς ανά 15νθήμερον από του 1912 επί μακρά έτη και εις τρείς εκδοτικάς περιόδους, καθώς και η «ΦΩΝΗ ΚΑΡΠΑΘΟΥ» εκδιδομένη εν Αθήναις κατά μήνα από του 1934 παρά του Χαραλ. Κασσίου συνεχείσασα την έκδοσίν της επί τίνι διάστημα και μετά την απελευθέρωσιν της Δωδεκανήσου.

Αποθέωσις της εθνικής συμβολής των Καρπαθίων υπήρξεν η Εποποιΐα της 5ης Οκτωβρίου 1944.

«Οι φοίνικες ανήκουν εις εκείνους οι οποίοι υπήρξαν εις έργα και λόγους ισχυροί. Εις εκείνους που ηννόησαν το αγαθόν (της ελευθερίας) και με θυσίας αίματος το έκαμαν να θριαμβευσει».

Δέκα ακριβώς έτη συμπληρούνται σήμερον από της ιστορικής εκείνης ημέρας της 5 Οκτωμβρίου 1944, κατά την οποίαν ο Καρπαθιακός λαός σύσσωμος εν μια φωνή και μια καρδία εξηγείρετο κατά των εχθρικών δυνάμεων κατοχής, αφόπλιζε τας Ιταλικάς στρατιωτικάς δυνάμεις της νήσου και εν εξάλλω ενθουσιασμό ανέκτα την ελευθερίαν του, δια της αποφασιστικότητος και του αίματός του.

Η τήρησις υποδειγματικής τάξεως, ο σεβασμός των αφοπλισθέντων μέχρι χθες θανασίμων εχθρών μέχρι της αφίξεως των συμμαχικών και Ελληνικών δυνάμεων εξ΄Αιγύπτου, έδωσαν το μέτρον του πολιτισμού και της ανωτερότητος του Καρπαθιακού λαού, εις το κορύφωμα της εθνικής του εξάρσεως κατά τας ημέρας εκείνας.

Ο Καρπαθιακός και Δωδεκανησιακός πατριωτισμός, ο οποίος αντέσχεν επι τόσους αιώνας εις τόσας επιδρομάς άλλοφύλλων και αλλοθρήσκων, βαρβάρων και πολιτισμένων επιδρομέων εξ’ ανατολών και δυσμών, απεθεούτο τας ημέρας αυτάς, προ δέκα ακριβώς ετών, στις βουνοκορφές και στα ακρογιάλια της Καρπάθου μας. Οι Φοίνικες έστεψαν ήδη την ατίμητον στρατειάν των ηρώων και των αφανών μαχητών μας.

Τιμή και δόξα στους πρωτεργάτας και Μαχητάς του κινήματος της 5ης Οκτωμβρίου 1944.

Τιμή και δόξα εις τον ηρωϊκόν λαόν της νήσου μας, ο οποίος ηγωνίσθη πάντοτε και δια παντός μέσου δια την εθνικήν του υπόστασίν και την ελευθερίαν.

Το αίμα των μαρτύρων μας, της Ρόδου, της Καλύμνου, της Σύμης και της Καρπάθου μας, έφερε το ευτυχές τέρμα της αιματόβρεκτης θυέλλης του τελευταίου παγκοσμίου πολέμου και την πολυπόθητον Ελευθερίαν εις τας μαρτυρικάς νήσους μας.

Την επέτειον αυτήν εορτάζει σήμερον η Κάρπαθος και τα εν διασπορά τέκνα της ανά πάσας τας Hπείρους του κόσμου ως Δευτέραν 25ην Μαρτίου της Εθνικής Παλλιγγενεσίας μας.

Από την επέτειον αυτήν, ας εμψυχωθούν περισσότερον και οι γείτονες αδελφοί της απωτάτης Ελληνικής Μεγαλονήσου, τώρα που βαδίζουν προς το συνέδριον της Διεθνούς Αμφικτυονίας αφού μετά δύο παγκοσμίους αιματηροτάτους πολέμους, εντός 30ετίας υπέρ της ελευθερίας και αυτοδιαθέσεως των λαών και μετά τόσας Ελληνικάς θυσίας αίματος, ερημώσεις και καταστροφάς, ανά τα πέρατα της Ελλάδος, εξακουλουθούν να παραμένουν υπόδουλοι των συμμάχων μας!!

Προς ανεξίτηλον ΑΙΣΧΟΣ.

«Ροδιακή» Ρόδου, 5/10/1954

ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΠΑΠΑΜΑΝΩΛΗΣ ΕΝΑΣ ΑΦΑΝΗΣ ΗΡΩΑΣ

Ο αείμνηστος Εμμαν. Ν. Παπαμανώλης, ανατραφείς υπό ενός εξόχου πατριώτου, του πατρός του, Νικολάου Παπαμανώλη, ξυλοκοπηθέντος και αυτού άλλοτε υπό των Ιταλών δι’ εθνικούς λόγους και ποτισθείς από την αγάπην προς την Ελλάδα, εξηκολούθησεν ως σπουδαστής των Γυμνασίων Σύμης και Αθηνών, να διαπνέεται από ακραιφνή αισθήματα και μίσος εναντίων των τυράννων. Λαβών μέρος εις συλλαλητήρια των Δωδεκανησίων της Ελλάδος εστιγματήσθη παρά των Ιταλικών αρχών και όταν κατά το θέρος του 1937 του επετράπη σκοπίμως να επισκεφθεί την Κάρπαθον διετάχθη παρά της καραμπινιερίας να παραμείνει εν απομονώσει παρά τη οικογενεία του.

Μετά μονήρη βίον τριών μηνών κατά τους οποίους εκαλλιτέχνησεν εικόνας Αγίων ως ζωγράφος και καλός Αγιογράφος κοσμούσας ήδη τον οικογενειακόν ναόν της Ευαγγελιστρίας εν Ολύμπω, επιστρέφων και πάλιν εις Ελλάδα ίνα συνεχίση ανωτέρας σπουδάς, συνελήφθη εις Ρόδον και ερρίφθει εις τας φυλακάς επί πέντε ολοκλήρους μήνας. Μετά την αποφυλάκησίν του τον μετέφερον εις Πηγάδια πάντοτε υπό συνοδείαν και πάντοτε υπό ρόπαλον, ένθα παρέμεινεν ικανούς μήνας υπό αυστηράν επιτήρησην και μυρίας στερήσεις, ως κοινός κατάδικος.

Τον χειμώνα του 1938 επανέρχεται και πάλιν εις Όλυμπον και τον Νοέμβριον του 1939 δραπετεύει εκ Βρυκούντος δια να αποβιβασθή εις Σητείαν Κρήτης και εκείθεν εις Πειραιά. Ως εθελοντής κατόπιν του Συντάγματος Δωδεκανησίων, κατά τον πόλεμον, ηγωνίσθη και αυτός κατά των επιδρομέων, αλλά μετά την κατάρευσιν, ανευρέθη ως εθνοφρουρός εις Κρήτην ένθα και συνελήφθη υπό των Ιταλών, ως Δωδεκανήσιος και απεστάλη εις στρατόπεδον συγκεντρώσεως.

Καταδικασθείς δε δις, εις θάνατον επί εσχάτη προδοσία, εξετελέσθη την 30 Ιουνίου του 1942.

Φωνή Καρπάθου Αθηνών 30/1/1948

ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ “ΚΑΡΠΑΘΟΣ” ΤΟΥ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ ΦΡΑΓΚΟΥ