ΤΑ ΣΠΩΑ
Ο κύβος ερρίφθη και επεστρατεύθη αυθεσπερί ο ημιονηγός μας κ. Πρωτόπαπας και την επομένην ημέρα, Δευτέραν 6ην Οκτωβρίου, λίαν πρωί, αποχαιρετούμεν ευγνώμονες την οικογένεια Κόνσολα και με την τιμητικήν συνοδείαν των διδασκάλων, του ιατρού και όλων των άλλων καλών φίλων μας, εξερχόμεθα της Ολύμπου και άνωθεν της ακτής Φύσσες αποχαιρετούμεν τους συνοδούς μας, παραμένοντος μαζί μας του κ. Ι. Χαλκιά.
+ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ (ΤΑΣΟΣ) Ν. ΦΡΑΓΚΟΣ 1906-1975
Προχωρούμεν διαβαίνοντες την Ευγόνιμον ακτήν, διασχίζομεν κατά μήκος την τοποθεσίαν Αμπελάκι, φθάνομεν εις το θεαματικόν δάσος του Αγρέλι, εκ των μεγαλύτερων της Καρπάθου και διερχόμενοι του Αποσχοίνου, του στενωτέρου σημείου της μεγάλης στεριάς (της κυρίως Καρπάθου εν αντιθέσει με την μικράν στεριά, της Σαρίας) περνάμε την τοποθεσίαν Άκριας και Φοίλιος με την γραφικήν κοιλάδα και την εκκλησίαν του Αγίου Μηνά, της οποίας η πανήγυρις είναι μία των ωραιοτέρων της Ολύμπου και Σπώων.
Προχωρούντες πλησιάζομεν τον Κυμαρέα (Κυμαρά ) και αντικρύζομεν την κοιλάδα Αγνάντια, τελευταίον όριον της Ολύμπου και σταθμεύομεν εις την περίφημον πηγήν του Κυμαρά, η από του οποίου θέα τόσον του δάσους όσον και του Μετοχίου της Ασίας είναι πανοραμική.
Η ώρα είναι ενδεκάτη μεσημβρινή και ευρισκόμεθα εις το μέσον της οδού Ολύμπου – Σπώων όπως λέει και το περίφημον τετράστιχο.
Ωσάν εβγής τον Κυμαρά και (δ) ής την άσπρη πέτρα,
μην λο(γ)αριάζης πειό τα μπρός μόνο τα πίσω μέτρα.
Μετά ημίωρον ανάπαυσιν, ξεκινούμεν και πάλιν.
Ο Κυμαράς με τις ανθισμένες κυμαριές του, με τα ώριμα κύμαρά του, με τα πανύψηλα πεύκα του και την μυρωδιά των σχοίνων και των θυμαριών του, με τα κοπάδια των κατσικιών του, είναι κάτι το γοητευτικόν που συνδιάζει την ωραιότητα και αγριότητα της φύσεως, κάτι που μας ενθουσιάζει και θα παραμείνη αλησμόνητο στην μνήμη μας.
Ο φίλος κ. Χαλκιάς ο οποίος εξακολουθεί να μας συνοδεύει ακόμη δεν μένει ανεπηρέαστος και εμπνευσθείς από την μαγίαν αυτήν της φύσεως, αρχίζει να μας τραγουδά Ολυμπίτικους σκοπούς κανοναρχούντος και του ημιονηγού μας. Με ολίγον κόπο περνάμε τον τελευταίον ανηφορικόν δρόμον και φθάνομεν εις την περίφημον Οφυότρυπα, τελευταίον ορεινόν όγκον μεταξύ Ολύμπου και Σπώων, και σταματούμεν εις την τοποθασίαν Πλακάκια, εις την οποίαν επανερχόμενοι οι προσκηνηταί της Ολύμπου εκ της πανηγύρεως των Μεσοχωρίων, στήνουν τα περίφημα Τουρλία, και από των οποίων η θέα προς τα Σπώα – Μεσοχώρια είναι εξόχως πανοραμική.
Εις το σημείον αυτό μας αποχαιρέτησε συγκεκινημένος ο φίλος κ. Ι. Χαλκιάς, επιστρέφων εις Όλυμπον, και μετά δίωρον περίπου εφθάσαμεν εις Σπώα.
Τα Σπώα είναι το μικρότερον χωριό της Καρπάθου. Αριθμεί περί τας 90 οικογενείας με 350 περίπου κατοίκους. Έχει μικράνεκκλησίαν του Αγίου Γεωργίου του μεθυστή, εορταζομένην την 3ην Νοεμβρίου και πλήρες διτάξιον σχολείον με διδάσκαλον τον κ. Κων. Διακολιόν. Τα Σπώα, Μενετές και Αρκάσα είναι τα μόνα χωριά της Καρπάθου τα οποία στερούνται ιδιοκτήτων σχολείων.
Μετά τρίωρον ανάπαυσιν και φιλοξενίαν εις την οικίαν του διδασκάλου Κων. Διακολιού, επεσκέφθημεν την εκκλησίαν, το σχολείον και τους παλαιούς φίλους μας κ.κ. Μηνάν Σακέλην ιατρόν, Γεώργ. Χρυσόν τέως δήμαρχον, Μ. Σισαμήν κλπ. Και περί ώραν 5ην απογευματινήν διελθόντες της θαυμασίας πηγής του χωριού με την συνοδείαν όλων τούτων, ανεχωρήσαμεν διά Μεσοχώρια όπου εις την τοποθεσίαν του Σταυρού απεχαιρετίσαμεν τους καλούς φίλους και με την συνοδίαν του γιατρού Μ. Σαλέλη επανερχομένου εις την εν Μεσοχωρίσις βάσιν του, συνεχίζομεν την πορεία μας.
ΤΟ ΜΕΣΟΧΩΡΙΟΝ Η ΜΕΚΚΑ ΤΗΣ ΚΑΡΠΑΘΟΥ
Προχωρούμε δια της τοποθεσίας Πύργου,όπου οι μύλοι των Σπώων, περνούμεν την Αγίαν Πελαγίαν, την γραφική παραθαλάσιον πεδιάδα του Κάπου και τον ελαιώνα του βουνού και με την δύσιν του ηλίου εισερχόμεθα εις τα Μεσοχώρια. Τα Μεσοχώρια είναι μία εκ των καταφύτων και συμπαθών κωμοπόλεων της Καρπάθου.
Απομονωμένα και αυτά πάσης επικοινωνίας μετά των κάτω δήμων, ευρίσκονται κτισμένα επί αμφιθεατρικής πλαγιάς και δυτικών ακτών της Καρπάθου, ολίγον απέχοντα της θαλάσσης.
Είναι η Μέκκα της Καρπάθου, διότι εις αυτά ευρίσκεται η περίφημος και θαυματουργός Παναγία η Πλαγιά ή Βρυσιανή,εις την πανήγυριν της οποίας εις τας 8 Σεπτεμβρίου συρρέουν χιλιάδες προσκυνητών εξ όλης της Καρπάθου και της Κάσου και εκ Κρήτης και Χάλκης πολλάκις.
Είναι η κατ’ εξοχήν εθνική και θρησκευτική πανήγυρις του νησιού μας. Η λαϊκή μούσα εδημιούργησεν δι΄αυτήν πλήθος λαϊκών τετραστίχων και παραδόσεων δια τα θαύματά της. Η παλαιά εκκλησία εις την οποίαν εφυλάσσετο η θαυματουργός εικών της Παναγίας, λόγω ανακαινίσεως ταύτης φυλάσσεται νυν εις τον μικρόν ιερόν ναόν του Χριστού, φέρει δε επιγραφήν αναγράφουσαν ότι ανεκαινίσθη εν έτι 1791 μολονότι η θαυματουργός εικών ανευρέθη πολύ παλαιότερον.
Εξ’ άλλης επιγραφής ανευρεθείσης εις εικονοστάσιον της παλαιάς εκκλησίας, εικάζεται ότι αύτη ανηγέρθη το 1775. Κάτωθι της παλαιάς και της ανεγειρωμένης νέας τοιαύτης ρέει η μεγαλύτερα πηγή της Καρπάθου, με άφθονα και δροσερά ύδατα.
Εις την Σκοπήν των Μεσοχωρίων υπάρχουν ακόμη αι μικραί εκκλησίαι του Αρχιστράτη του Αγίου Νικολάου, του Σταυρού και της ΑγίαςΕιρήνης και εντός του χωριού, η εκκλησία του Αγίου Ιωάννου, με βυζαντινές απεικονίσεις και επιγραφήν εις το κέντρο του τέμπλου αναγράφουσαν δια χειρός Βλαστού Κρητικού Α – 4 – Π.Λ. κλπ.
Τα Μεσοχώρια αριθμούν περί τας 230 οικίας με 548 κατοίκους με ιδιόκτητον σχολικόν κτίριον επεκτεινόμενον, πλήρες διτάξιον δημοτικόν σχολείον, με διδασκάλους τους κ.κ. Εμ. Χαροκόπον και Νικόλ. Βασιλάκη με 74 μαθητάς και μαθητρίας.
Την πρωΐαν της επομένης, Τρίτην 7ην Οκτωμβρίου, με την συνοδείαν του ημιονηγού μας και του κ. Παύλου Σταματιάδη, ξεκινήσαμεν από τα Μεσοχώρια δια το Όθος.
Ανεβαίνομεν τον Πάσπαρον, φθάνομεν εις τον Προφήτην Ηλία, διερχόμεθα τας τοποθεσίας, Ενέσι, Ασωμάτων, Λαρές και Ξάνια, από των οποίων η θέα του Λευκού και του Σώκαστρου είναι πανοραμική., (τα βυζαντινά μνημεία του οποίου όπως και της Αγίας Σοφίας της Αρκάσης θα έπρεπε να αναζητηθούν και ερευνηθούν επιτοπίως από ειδικούς βυζαντινολόγους).
Προχωρούμεν και υπό αφθονίαν πεύκων διερχόμεθα τον ποταμόν του Φονά, του Mαλού (ίσως Γιαλού αντί Mαλού) το χωράφι, από του οποίου είναι πανοραμική και η θέα του Μετοχίου του Αγίου Γεωργίου με τας γραφικάς του οικίας.
Διερχόμεθα έναντι του Πολεμικού όρους με τις σπηλιές του, την τοποθεσίαν του Αγίου Ανδρέα, με το ομώνυμο μοναστηράκι, και περί την μεσημβρίαν εφθάσαμεν εις τους Μουσάδες.
Μετά ημίωρον παραμονήν εις την πηγήν της, ο φίλος Σταματιάδης μας αποχαιρετά και προχωρούντες διασχίζομεν επί 2ωρον τα απέραντα και μεγαλοπρεπή δάση των Μουσαθών, του Πυάνου και της Χολέτρας, επί των παρυφών του Καλολίμνου και της Λάστου, από των οποίων η θέα προς την Κάσον, Αστακίαν και την Κρήτην, είναι εξόχως πανοραμική.
Φθάνομεν εις το μετόχι Αφούρι και δια μέσου ατραπών και αποκρήμνων λόφων διερχόμεθα ύπερθεν από τας γραφικάς κοιλάδας Κάλλενες και Στές και περί ώραν 5ην απογευματινήν φθάνουμε εις το Όθος.
Μετά ολιγόλεπτον διαμονήν συνεχίζομεν την πορεία μας και φθάνομεν στην Βολάδα, όπου εφιλοξενήθημεν και διανυκτερεύσαμενεις τον φιλόξενον οίκον του διδασκάλου κ. Μηνά Μηναΐδου και την πρωΐαν της επομένης Τετάρτης 8ης Οκτωμβρίου δι’ αυτοκινήτου επανήλθομεν εις την βάσιν μας τα Πηγάδια.
ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ “ΚΑΡΠΑΘΟΣ” ΤΟΥ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ (ΤΑΣΟΥ) ΦΡΑΓΚΟΥ
