ΤΟ ΦΟΙΝΙΚΙ

Μια παλαιά δόξα της Καρπάθου το Φοινίκι παρά την παλαιάν και μεγάλην ακμήν μέχρι του 1940, οπότε απετέλει τον κύριον ναυτιλιακόν λιμένα της Καρπάθου με τα ιστιοφόρα των αειμνήστων καπεταναίων Εμμ. Πιττά, Νικ. Φελουζή, Αθ. Πατσουράκη, Μιχ. Πιττά, Εμμ. Φελουζή, Κων. Πιττά, Νικ. Εμμανουϊλίδη,Ηλία Πατσουράκη κλπ έσβυσε πλέον οριστικά.

Εκεί όπου άλλοτε έσφυζεν η ζωή, με την διαρκή εμπορικήν κίνησιν, των μεγάλων καταστημάτων του Φοινικίου, του Βαρίκα, του Πραξούλη, του Γιαβάση, του Φελουζή, του Καμαράτου, του Οικονομίδη κλπ. Δεν υπάρχει πλέον παρά ερημιά.

Ο λιμήν του παρά την πλήρη επιδιόρθωσιν της αποβάθρας του, παρά του εν Αμερική ομογενούς κ. Ηλία Εμμ. Φελουζή ουδεμίαν κίνησιν παρουσιάζει, εκτός εκτάκτως και σπανίων προσεγγίσεων αλιευτικών ή σπογγαλιευτικών πλοιαρίων. Πλην της θαλασσίας παρακμής του παρουσιάζει και χερσαίαν τοιαύτην, διότι ουδέν των παλαιών μεγάλων εμπορικών καταστημάτων του υφίσταται πλέον.

Εάν δε, δεν ήτο έδρα του σταθμού χωροφυλακής Φοινικίου – Αρκάσης, του τελωνοσταθμαρχείου Φοινικίου και αφετηρία της λεωφοριακής γραμμής Φοινικίου – Αρκάσης – Μενετών – Πηγαδίων, ουδεμίαν άλλη κίνησιν θα παρουσίαζε, δεδομένου ότι και αι εναπομείνασαι εις αυτό οικογένειαι είναι ελάχισται.

Η αναβίωσις της παλαιάς κινήσεως και ακμής του Φοινικίου είναι αδύνατος πλέον, με την καταπληκτικήν πρόοδον των Πηγαδίων. Η εκβάθυνσις όμως και μικρά τεχνική βελτίωσις του λιμενίσκου του Φοινικίου, δια της δημιουργίας μικράς προβλήτος, θα ηδύνατο να τον αξιοποιήση κάπως, ώστε να γνωρίσει και πάλιν μικράν μεν, αλλά σχετικήν κίνησιν αποβαίνων ασφαλές ορμητήριον των αλιευτικών, των σπογγαλιευτικών και των διερχομένων πλοιαρίων της θαλασσίας περιοχής Καρπάθου – Κάσου – Κρήτης – Αστακίας.

Η ΑΡΚΑΣΑ

Εις την γραφικήν και ωραίαν κωμόπολίν της Αρκάσης, γενέτειραν του πατρός μου, με την αφθονίαν του πρασίνου και των υδάτων, τα κάτασπρα μικρά και καθαρά σπίτια της, τα ωραία τοξοειδή γεφύρια του δημοσίου περιφερειακού δρόμου, δημιούργημα του αρίστου εντοπίου τεχνίτου κ. Κων. Φράγκου, βρήκα αληθή αναγέννησιν.

Η Αρκάσα έχει τον νεώτερον όχι μόνο όλων των Δημάρχων της Καρπάθου, αλλά και της Δωδεκανήσου ολοκλήρου, τον δραστήριον νέον κ. Μηνάν Καμαράτον, εις την εργατικότητα του οποίου, οφείλει πολλά η Κοινότης.

Η εκκλησία της Υπαπαντής ενισχύθη τελευταίως με νέον εκλεκτόν λευΐτην τον αιδεσιμώτατον κ. Ι. Κωνσταντινίδην και χάρης εις το ενδιαφέρον του εν Αρκάση διαμένοντος ήδη τέως προέδρου της «Αδελφότητας Καρπαθίων» Αθηνών κ. Μιχαήλ Παχούλη, ανεκαινίσθη και επιδιωρθώθη από τας πολεμικάς βλάβας και χάρις εις την δωρεάν του υιού του κ. Παύλου Παχούλη, επλουτίσθη με νέα ιερά βιβλία και σκεύη.

Η ΟΥΝΡΡΑ επίσης κατασκευάζει ένα σημαντικόν έργον κοινής ωφελείας εις την Αρκάσαν, ένα τεχνιτόν υδραγωγείον από τας Πηγάς των Μύλων το οποίον διασχίζον την Αρκάσαν καταλήγει εις την πεδιάδα του Πλατύκαμπου της Αγίας Σοφίας, η οποία εντός ολίγου, αρδευομένη, θα μεταβάλη εις γονίμους λαχανοκήπους πολλά στρέμματα μέχρι τούδε άγονα.

Αξιόλογοι αρχαιότητες και Βυζαντινά κυρίως ερείπια περιβάλουν την Αρκάσαν, εγκαταλελειμμένα και όπως μου έλεγον οι διδάσκαλοι κ.κ. Νικ. Βασιλαράκης και Κων. Παζαρτζής, χρησιμοποιούνται ακόμη και σήμερον δι’ οικοδομικάς ανεγέρσεις σταύλων.

Και τα ελάχιστα σωζόμενα ακόμη μωσαϊκά και κίονες των ερειπίων της Αγίας Σοφίας υφίστανται καθημερινώς ανηλεή αφανισμόν.

Πολλά θαυμάσια μωσαϊκά της Αγίας Σοφίας είχαν μεταφέρει προ ετών Ιταλοί αρχαιολόγοι εις το μουσείον Ρόδου, αρκετά των οποίων μετεφέρθησαν εκείθεν κατά τα πολεμικά έτη προς άγνωστον κατεύθυνσιν και τα οποία είναι καιρός να αναζητηθούν.

Εις τον χώρον της εκκλησίας ταύτης λειτουργεί και το νεκροταφείον της Αρκάσης, εις τους τάφους του οποίου ξεχωρίζουν οι απέριττοι τάφοι του αοιδίμου διδασκάλου Αριστ. Αλεξιάδη επί δεκαετηρίδας διαπαιδαγωγήσαντος την νεολαίαν της Αρκάσης και του αημνείστου πλοιάρχου Εμμαν. Φελουζή, εκ των ιδρυτών του Φοινικίου.

Αισθητή και σοβαρά έλλειψις της Αρκάσης είναι η παντελής έλλειψις ιδιοκτήτου σχολείου και πρέπει να αποτελέση πρώτιστον μέλημα κυβερνητικής και ιδιωτικής πρωτοβουλίας και μερίμνης ή δια παντός τρόπου και αντί πάσης θυσίας δημιουργία ενός προτύπου και συγχρόνου σχολικού κτιρίου, διότι τα πνευματικά ιδρύματα και ιδιαιτέρως τα σχολεία, είναι εκείνα τα οποία δίνουν το μέτρον του πολιτισμού και της ανωτερότητος και εις πόλεις και χωρία.

AI MENETAI

Ακολουθήσας τον παλαιόν ημιονικόν δρόμον εξ Αρκάσης δια μέσου της θαυμασίας εξοχής των Κάτω Γύρων (εξ ου και οι Κατωγυρίται) έφθασα στις Μενετές γενέτειρα της αειμνήστου μητρός μου Καλλιόπης Ν. Φράγκου το γένος Εμμανουήλ Γεραπετρίτου την δευτέραν κατ’ έκτασιν και πληθυσμόν κωμόπολίν της νήσου μας.

Σούλι της Καρπάθου όπως χαρακτηριστικά επωνομάσθη από την ηρωϊκήν εξέγερσιν και στάση των κατοίκων κατά τα δραματικά γεγονότα του Οκτωβρίου 1944, κατά τον αφοπλισμόν και την αιχμαλωσίαν των Ιταλικών στρατευμάτων κατοχής εις τα γεγονότα των οποίων αι Μενεταί και η Αρκάσα εθρήνησαν τα περισσότερα πολεμικά θύματα όπως και κατά την διάρκειαν του πολέμου και εις τα πολεμικά πεδία και εις τα μετόπισθεν.

Εκτισμένη αμφιθεατρικώς επί υψηλού όρους όπισθεν των αποκρήμνων βράχων της Παναγίας, έχει πανοραματικήν θέαν προς την ανοικτή θάλασσαν των Πηγαδίων και τα πέρα χωριά. Σπίτια ωραιότατα εις εξωτερικήν εμφάνισιν κάνουν ευχάριστον και εδώ την διαμονήν.

Αι Μενεταί έχουν πολυάριθμες και ωραιότατες εξοχές, με ωραιότατα εξοχικά σπίτια το σύνολον των οποίων είναι διπλάσιον των κυρίως Μενετών.

Το Σταυρί και οι Εξίλες με τους θαυμάσιους αμπελώνας των επί της δημοσίας οδού Μενετών – Αρκάσης.

Οι Κριθαρές και το Πλατύολον με τους θαυμάσιους ελαιώνας τους επί της δημοσίας οδού Μενετών – Πηγαδίων. Εις Πλατύολον ανηγέρθη Ιταλικόν νεκροταφείον των εν Καρπάθω πεσόντων Ιταλών στρατιωτών κατά τον πόλεμον.

Άλλη εξοχή το Λακκί επί της νέας στρατιωτικής οδού Μενετών Αφιάλτη εις το μέσον της οποίας ευρίσκεται έτερον Γερμανικόν νεκροταφείον των εν Καρπάθω πεσόντων Γερμανών στρατιωτικών και εις το τέρμα της οδού ταύτης ευρίσκεται ο σιτοβολών των Μενετών Αφιάλτης, η κατ’ εξοχήν πεδινή και γεωργική  περιοχή της Νήσου, όπου και το περίφημον στρατιωτικόν αεροδρόμιον της Καρπάθου.

Αι Μενεταί έχουν ανάγκη υδρεύσεως εις την άνω συνοικίαν , διότι καταντά αληθές μαρτύριον η ύδρευσης των κατοίκων του Αγίου Σπυρίδωνος από την μοναδικήν βρύσην της Αγίας Τριάδος και πρέπει να ευρεθή τρόπος να αυξηθή το νερό και να γίνει και δευτέρα βρύση εις το κέντρο του χωρίου ή προς τον Άγιο Σπυρίδωνα.

Έχουν σήμερον ανάγκη ακόμη ενός ενιαίου σχολικού κτιρίου δια να παύση το αίσχος της διασποράς τάξεων, μαθητών, διδασκάλων άλλοτε εις τα κελλιά της Παναγίας και άλλοτε εις αδέσποτα και ημιερειπωμένα σπίτια, που εξευτελίζει και εκμηδενίζει την αποστολή του σχολείου.

Και απορώ πως οι φιλότιμοι και πατριώται Μενεδιάται της Αμερικής, δεν επροικοδότησαν επί τόσα έτη την γενέτειράν των με ένα στοιχειώδες έστω σχολικόν κτίριον όπως έκαναν προ πολλού οι Απερίτες και οι Οθείτες και οι Πυλιάτες της Αμερικής δια τα χωριά τους.

Και θέλω να ελπίζω ότι έστω και αργά δεν θα παραλείψουν το χρέος αυτό οι φιλοπρόοδοι Μενεδιάτες της Αμερικής προς το χωριό τους και προς τα παιδιά τους και θα σπεύσουν να δημιουργήσουν και αυτοί αντάξιον σχολείον δια να αποτίσουν και φόρον τιμής στις Μενεταίς και εξασφαλίσουν διαρκήν και αιωνίαν την ευγνωμοσύνην των επερχομένων.

Από το βιβλίο του ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ Ν. ΦΡΑΓΚΟΥ “ΚΑΡΠΑΘΟΣ”