Η πανδημική  κρίση είναι γεγονός πως δοκίμασε και θα συνεχίσει να δοκιμάζει τις αντοχές της παγκόσμιας κοινότητας. Αναδείχθηκαν οι αδυναμίες των σύγχρονων μοντέλων διακυβέρνησης καθώς και η απουσία μιας παγκόσμιας συνεννόησης και συνεργασίας για την αντιμετώπιση της πανδημικής  κρίσης.

Όμως η  κρίση ανέδειξε πλέον περίτρανα την ανάγκη μιας προσέγγισης των προβλημάτων από κάτω προς τα πάνω (bottom up) καθώς σε αυτή τη δύσκολη περίοδο το σύνθημα  «act global , think local» είναι επίκαιρο και επιβεβλημένο.

Στην ελληνική πραγματικότητα, με ευρείες συναινέσεις  καταφέραμε στη πρώτη φάση της κρίσης , να ελέγξουμε τη διασπορά του ιού και να περιορίσουμε στο μέγιστο βαθμό  την απώλεια  ανθρώπινων ζωών. Όμως ξεκινά η επόμενη μέρα, η μέρα της επαναλειτουργίας και επαναφοράς σε ρυθμούς καθημερινότητας προ κρίσης. Όμως όλοι γνωρίζουμε πως αυτή η μέρα εγκυμονεί κινδύνους αλλά και προκλήσεις – όπως συμβαίνει πάντοτε σε περιόδους κρίσης.  Το ζητούμενο είναι πως θα αντιδράσουμε και ποιους μηχανισμούς θα δημιουργήσουμε για την δημιουργία ενός  προστατευτικού ιμάντα  με σκοπό τη διατήρηση της κοινωνικής συνοχής.

Ελευθερία Φτακλάκη, Πολιτικός Επιστήμων/Διεθνολόγος-Γραμματέας Νησιωτικής Πολιτικής ΚΙΝΑΛ

Στα ελληνικά νησιά η πανδημία δημιούργησε μια νέα κατάσταση αναφορικά με την ασφάλεια των προορισμών αλλά και τη βιωσιμότητα τους. Η αγωνία έκδηλη και εύλογος ο  φόβος για την επόμενη μέρα. Για αυτό λοιπόν και θα πρέπει όλοι οι ιθύνοντες να σταθούμε με γενναιότητα και να αντιμετωπίσουμε την περίοδο στην οποία εισερχόμαστε , με  συγκεκριμένες και στοχευμένες  προτάσεις αλλά και με τη χάραξη μια νέας στρατηγικής για το αναπτυξιακό μοντέλο των νησιών μας.

Ειδικότερα, όσον αφορά στο τουριστικό προϊόν των νησιών που αποτελεί και τον πνεύμονα της  οικονομίας των  νησιών – μια κατάσταση  που σαφώς οφείλουμε να αλλάξει και να επέλθει μια ισόρροπη ανάπτυξη-  να δούμε άμεσα ποιες πολιτικές και πρωτοβουλίες πρέπει να αναληφθούν προκειμένου να απορροφηθούν όσο το δυνατό περισσότερο οι κραδασμοί και οι απώλειες από τις επιπτώσεις της κρίσης αλλά και να επανεκκινήσουμε το παραγωγικό μοντέλο των νησιών μας.

Για το λόγο αυτό καταθέτω  ένα πλαίσιο  προτάσεων:

1ο) Αλλαγή Μοντέλου Ανάπτυξης: Η κρίση δημιουργεί την ευκαιρία για τον επαναπροσδιορισμό του αναπτυξιακού μοντέλου του τουριστικού προϊόντος. Η συζήτηση για την μεταστροφή σε ένα βιώσιμο μοντέλο ανάπτυξης με ποιοτικά χαρακτηριστικά αποτελεί πλέον την μεγάλη πρόκληση της παγκόσμιας κοινότητας , της ΕΕ και των κρατών και υποεθνικών οντοτήτων (περιφέρειες, δήμοι, παραγωγικοί φορείς, κα).

2ο) Μοντέλο πολυεπίπεδης διακυβέρνησης: Είναι περισσότερο από πότε επιτακτική η ανάγκη για την ανάδειξη ενός αποκεντρωμένου συστήματος διακυβέρνησης με τις περιφέρειες και τους δήμους να πρωτοστατούν .  Έφθασε η ώρα η κεντρική κυβέρνηση να προχωρήσει στην γενναία αποκέντρωση αρμοδιοτήτων  και πόρων προκειμένου να υπάρξει καλύτερη, ταχύτερη και ολοκληρωμένη αντιμετώπιση των τοπικών  προβλημάτων.

3ο)Δημιουργία Μηχανισμού σε περιφερειακό επίπεδο  για τη διαχείριση της κρίσης: Η κρίση απαιτεί συστράτευση δυνάμεων και συμμετοχικές διαδικασίες. Η δημιουργία ενός μηχανισμού  διαχείρισης κρίσεων  καθώς πλέον αυξάνονται οι απρόβλεπτες  και εξωγενείς συνθήκες ( περιβαλλοντικές καταστροφές, πανδημίες, κα) και ως εκ τούτου θα πρέπει οι αποφάσεις να λαμβάνονται συλλογικά αλλά και με διαδικασίες fast track.

4ο) Προορισμός σε ετοιμότητα: Λόγω της κρίσης , διαπιστώνεται  μια πολυφωνία ως προς την ετοιμότητα του προορισμού, δηλ. αν και πότε  θα ανοίξει και με ποιες προϋποθέσεις θα λειτουργήσει. Είναι σημαντικό να υπάρξει μια ενιαία πρόταση ως προς τη λειτουργία του προορισμού και να μην λειτουργήσει με χαρακτηριστικά αναρχίας και κατά βούλησης. Για αυτό  πρέπει στο πλαίσιο μιας Συμμαχίας Φορέων – όπου θα συμμετέχουν όλοι οι αρμόδιοι φορείς – να συναποφασίσουν για την ετοιμότητα των προορισμών.

  • Πρόταση: Να συμφωνήσουν όλοι όσοι εμπλέκονται με την τουριστική αγορά ( ξενοδοχεία, καταστήματα, πρακτορεία, μεταφορές , εργαζόμενοι, κα), στο κρίσιμο ερώτημα αν και πότε θα ανοίξουν. Αυτό σημαίνει τη δημιουργία μιας Κοινωνικής Συμφωνίας που  θα πρέπει να υποστηριχθεί και με μια δέσμη ισχυρών μέτρων που προτείνεται στη συνέχεια καθώς είναι αυτονόητο πως χωρίς υποστηρικτικά μέτρα δεν θα μπορέσει ο επιχειρηματικός κόσμος να ανταπεξέλθει.

5ο) “Ταμείο Αλληλεγγύης”: Απαιτείται άμεσα η λειτουργία ενός μηχανισμού ενίσχυσης της αγοράς εργασίας μέσα από τους διαθέσιμους πόρους του ευρωπαϊκού προγράμματος  SURE, (όπου συνολικά για την Ελλάδα  θα διατεθούν  1-1,5  δις), τους διαθέσιμους  πόρους του ΕΣΠΑ ( από το ΕΚΤ ),  χορηγίες , δωρεές , κα.

Είναι πολύ σημαντικό άμεσα να υπάρξει η λειτουργία σε περιφερειακό επίπεδο ενός τέτοιου μηχανισμού ενίσχυσης της τοπικής οικονομίας .

  • Προτάσεις:

α) Οι  εξελίξεις δεν αφήνουν περιθώρια για τη σύσταση ενός νέου μηχανισμού- αυτό έπρεπε να έχει ήδη δημιουργηθεί και έχει καταθέσει πρόταση επ’ αυτού- στην παρούσα φάση θα μπορούσε να αξιοποιηθεί το Περιφερειακό Ταμείο Ανάπτυξης που διαθέτει η κάθε περιφέρεια και αφενός  έχει μια μεγάλη τεχνογνωσία  ως προς τη διαχείριση χρηματοδοτήσεων και διαθέτει μια σχετική ευελιξία ως προς τις αγκυλώσεις του δημόσιου λογιστικού.

β) Επιδότηση εργασίας: Η πανδημία  δημιουργεί μια νέα κατηγορία ανέργων – τους  ανεργο-Covid- που ουσιαστικά είναι  όλοι οι εποχικά εργαζόμενοι  στον τουρισμό, οι οποίοι κατά ένα μεγάλο ποσοστό θα βρεθούν χωρίς εργασία αν δεν ληφθούν μέτρα ενίσχυσης της εργασίας τους.  Επίσης, μια άλλη κατηγορία είναι εργαζόμενοι που κινδυνεύουν να χάσουν τη δουλειά τους λόγω της ύφεσης.

  • Πρόταση: Επιδότηση του μισθού όσων βρίσκονται σε αυτή την κατάσταση για όλη τη διάρκεια της κρίσης.

7ο) Ενίσχυση των ΜμΕ :  Σαφώς ένα μεγάλος κλάδος που ήδη βρίσκεται σε ύφεση λόγω των μνημονίων και των δανείων, είναι οι Μικρομεσαίες επιχειρήσεις , οι οποίες δεν αντέχουν άλλο. Αποτελεί μια μεγάλη ομάδα των τοπικών οικονομιών μας που θα πρέπει να ενισχυθούν γιατί αν καταρρεύσουν, τότε θα διαρραγεί ο κοινωνικός ιστός. Δεν θα πρέπει να αγνοούμε πως ειδικά στα μικρές οικονομίες, οι ΜμΕ  αποτελούν τη ραχοκοκαλιά τους.

  • Προτάσεις:

α) Άμεση παροχή άτοκων  δανείων για επανεκκίνηση (restart) των επιχειρήσεων

β) Επέκταση της επιδότησης του ενοικίου και της επιδότησης των τόκων καθ’ όλη   τη διάρκεια της κρίσης.  Ειδικότερα, σε νησιά κάτω των 1000 κατοίκων να επιδοτηθεί το σύνολο των ενοικίων

γ) Μείωση του φορολογικού συντελεστή στο 10% σε  ήδη  πρώτης ανάγκης  και η εξαίρεση της αγροτικής γης από τη φορολόγηση

δ) Επαναφορά σε σταθερή βάση των μειωμένων συντελεστών ΦΠΑ στα νησιά καθώς και περαιτέρω μείωση του ΦΠΑ στην εστίαση, στον τουρισμό στα είδη πρώτης ανάγκης

ε) Επέκταση του μέτρου του Μεταφορικού Ισοδύναμου σε όλο τον πληθυσμό και επιχειρήσεις.

8ο) Ενίσχυση των υγειονομικών μονάδων:

α) Ενίσχυση της πρωτοβάθμιας  περίθαλψης στα  νησιά και ανάπτυξη της τηλεϊατρικής.

β) Υγειονομικά πρωτόκολλα ετοιμότητας: διαβάθμιση διαδικασιών ελέγχου και ειδικά πρωτόκολλα για τα νησιά τόσο για τους επισκέπτες, όσο και για τις τοπικές κοινωνίες.

9ο) Δημιουργία και επιδότηση πακέτων κοινωνικού τουρισμού  προκειμένου να ενισχυθεί το τουριστικό προϊόν των νησιών.  

10ο) Στοχευμένη τουριστική  προβολή με την ανάδειξη της ασφάλειας των νησιωτικών προορισμών και φυσικά τη διασφάλιση της με τα μέτρα που αναφέρονται στον τομέα κυρίως της υγείας.

Αντί επιλόγου

Εν κατακλείδι, αυτό που απαιτείται είναι διαβούλευση όλων των φορέων για την υιοθέτηση κοινών δράσεων με σκοπό την ανάδειξη και αντιμετώπιση των κρίσιμων ζητημάτων που αντιμετωπίζουν τα νησιά μας . Η λήψη των κατάλληλων πολιτικών για την αντιμετώπιση της κρίσης στη μετα-covid θα αποτελέσει το μεγάλο στοίχημα για τα ελληνικά νησιά μας και τις τοπικές μας κοινωνίες.

Είναι καιρός να συμφωνήσουμε όλοι πως θα πρέπει να μετασχηματίσουμε το τουριστικό μας προϊόν και να σχεδιάσουμε την αναπτυξιακή πολιτική των νησιών μας με άλλα πλέον χαρακτηριστικά και προτεραιότητες  με σκοπό την προσαρμογή στα νέα δεδομένα.

Ελευθερία Φτακλάκη,
Πολιτικός Επιστήμων/Διεθνολόγος
Γραμματέας Νησιωτικής Πολιτικής ΚΙΝΑΛ,
πρώην  αντιπεριφερειάρχης τουρισμού Ν.Αιγαίου